Cygnus X-1 (Cygnus X-1)

Cygnus X-1 (Cyg X-1), Cygnus takımyıldızında bulunan bir galaktik X-ışını kaynağı olup, bir kara delik olarak yaygın olarak kabul edilen bu tür ilk kaynaktır.

Cygnus X-1 1964 yılında bir roket uçuşu sırasında keşfedildi; 2,3×10⁻²³ W/(m^-2⋅Hz^-1) (2,3×10³ jansky) zirve X-ışını akı yoğunluğu üreten, Yer’den tespit edilebilen en güçlü X-ışını kaynaklarından biridir. .Sınıfında en çok çalışılan astronomik objeler arasında yer alır. Kompakt objenin şimdi Güneş'in kütlesinin yaklaşık 21.2 katı bir kütleye sahip olduğu tahmin ediliyor ve bilinen herhangi bir tür normal yıldız veya bir kara delik dışında başka bir olası obje olamayacak kadar küçük olduğu gösterildi. Eğer öyleyse, olay ufkunun yarıçapı, sadece yaklaşık 1 ms süren ara sıra X-ışını patlamalarının ‘kaynak bölgenin doğrusal boyutuna üst sınırı olan’ 300 km'dir.

Cygnus X-1, Güneş'ten ~2.22 kiloparsek uzaklıkta bulunan ve HDE 226868 olarak adlandırılan mavi bir süperdev değişken yıldız içeren, ~0.2 AU'da veya Yer’den Güneşe olan uzaklığın %20'sinde yörüngede dönen yüksek kütleli bir X-ışını ikili sistemine aittir. Yıldızdan gelen bir stellar rüzgar, X-ışını kaynağının etrafındaki bir yığılma diski için malzeme sağlar. İç diskteki madde, gözlemlenen X-ışınlarını üreterek milyonlarca dereceye kadar ısıtılır. Diske dik olarak düzenlenmiş bir çift jet, düşen malzemenin enerjisinin bir kısmını interstellar uzaya taşır.

Bu sistem, Cygnus X-1'in yaklaşık beş milyon yaşında olduğu ve 40'tan fazla solar kütleye sahip bir progenitör (öncül) yıldızdan oluştuğu anlamına gelen Cygnus OB3 adlı bir stellar birliğine ait olabilir. Yıldızın kütlesinin çoğunluğu, büyük olasılıkla bir yıldız rüzgarı olarak döküldü. Bu yıldız daha sonra bir süpernova olarak patlamış olsaydı, ortaya çıkan kuvvet büyük olasılıkla kalıntıyı sistemden dışarı atardı. Dolayısıyla yıldız bunun yerine doğrudan bir kara deliğe çökmüş olabilir.

Cygnus X-1, 1975'te fizikçiler Stephen Hawking ve Kip Thorne arasında, Hawking'in kara delik olmadığına dair bahse girdiği dostane bir bilimsel bahsin konusuydu. Hawking, gözlemsel verilerin sistemde gerçekten bir kara delik olduğu olgusunu güçlendirmesinden sonra bahsi 1990 yılında kabul etti.

(a) Cygnus X-1'in Chandra X-ray Gözlemevi görüntüsü, (b) Cygnus X-1'in bir Chandra X-ışını spektrumu, yığılma diskindeki iyonize demir nedeniyle 6.4 keV civarında karakteristik bir tepe noktası gösteriyor, ancak tepe g olarak kırmızıya kayıyor, Doppler etkisi ile genişliyor ve daha düşük enerjilere doğru eğriliyor

https://en.wikipedia.org/wiki/Cygnus_X-1

29 temmuz 2022

 

GERİ (kara delikler)