Doppler etkisi (veya Doppler kayması), dalga kaynağına göre hareket eden bir gözlemciye göre bir dalganın frekansındaki değişikliktir. Bu fenomen adını, 1842'de tanımlayan Avusturyalı fizikçi Christian Doppler'den almıştır.
Doppler kaymasının yaygın bir örneği, korna çalan bir araç
bir gözlemciye yaklaştığında ve bir gözlemciden uzaklaştığında duyulan sesin değişmesidir.
Yayılan frekansla karşılaştırıldığında, alınan frekans yaklaşma sırasında daha
yüksek, geçme anında aynı ve durgunluk sırasında daha düşüktür.
Doppler etkisinin nedeni, dalgaların kaynağı gözlemciye
doğru hareket ederken, birbirini izleyen her dalga tepesinin, gözlemciye önceki
dalganın tepesinden daha yakın bir konumdan yayılmasıdır. Dolayısıyla, her
dalganın gözlemciye ulaşması önceki dalgaya göre biraz daha az zaman alır.
Böylece, gözlemciye birbirini izleyen dalga tepelerinin gelişleri arasındaki
süre azaltılır ve bu da frekansta bir artışa neden olur. İlerleyen, birbirini
izleyen dalga cepheleri arasındaki mesafe azalır, böylece dalgalar ‘bir araya
toplanır’, bir demet halini alır.
Tersine, dalgaların kaynağı gözlemciden uzaklaşıyorsa, her
dalga gözlemciden önceki dalgaya göre daha uzak bir konumdan yayılır, böylece
ardışık dalgalar arasındaki varış süresi artar ve frekansı düşürür. Ardışık
dalgalar arasındaki mesafe artar, böylece dalgalar ‘dağılır’.
Ses dalgaları gibi bir ortamda yayılan dalgalar için,
gözlemcinin ve kaynağın hızı, dalgaların iletildiği ortama bağlıdır. Toplam
Doppler etkisi bu nedenle kaynağın hareketinden, gözlemcinin hareketinden veya
ortamın hareketinden kaynaklanabilir. Bu etkilerin her biri ayrı ayrı analiz
edilir.
Elektromagnetik dalgalar veya gravitasyonal dalgalar gibi
bir ortam gerektirmeyen dalgalar için, sadece gözlemci ile kaynak arasındaki
göreceli hız farkı dikkate alınmalıdır; bu da göreceli Doppler etkisine yol
açar.
https://en.wikipedia.org/wiki/Doppler_effect
3 Mart 2021
GERİ (kavramlar)
