Interstellar Ortam (interstellar medium)

Astronomide interstellar (yıldızlararası) ortam, bir galaksideki yıldız sistemleri arasındaki boşlukta var olan madde ve radyasyondur. Bu ortam, iyonik, atomik ve moleküler formdaki gazın yanı sıra, toz ve kozmik ışınları içerir, yıldızlararası boşluğu doldurur ve çevreleyen galaksilerarası boşluğa sorunsuz bir şekilde karışır. Elektromagnetik radyasyon şeklinde aynı hacmi kaplayan enerji, yıldızlararası radyasyon alanıdır.

Yıldızlararası ortam, maddenin iyonik, atomik veya moleküler olup olmadığı ve maddenin sıcaklığı ve yoğunluğu ile ayırt edilen çoklu fazlardan oluşur. Yıldızlararası ortam, öncelikle hidrojenden, ardından hidrojene kıyasla eser miktarda karbon, oksijen ve nitrojen içeren helyumdan oluşur. Bu fazların termal basınçları birbirleriyle kabaca dengededir. Magnetik alanlar ve türbülanslı hareketler de ISM'de basınç sağlar ve tipik olarak dinamik olarak termal basınçtan daha önemlidir.

Yıldızlararası ortamda, madde öncelikle moleküler formdadır ve 10⁶ molekül/cm³ sayı yoğunluğuna ulaşır. ISM'nin sıcak, dağınık bölgelerinde, madde öncelikle iyonize olur ve yoğunluk, 10⁻⁴ iyon/ cm³ kadar düşük olabilir.

Kütle olarak, ISM'nin % 99'u herhangi bir biçimde gaz, % 1'i tozdur. ISM'deki gazın, atom sayısı olarak, % 91'i hidrojen ve % 8.9'u helyum ve % 0.1'i, astronomik tabirle ‘metaller’ olarak bilinen hidrojen veya helyumdan daha ağır elementlerdir. Kütle olarak bu, % 70 hidrojen, % 28 helyum ve % 1.5 daha ağır elementler anlamına gelir. Hidrojen ve helyum öncelikle varolan nükleosentezin bir sonucudur, ISM'deki daha ağır elementler ise çoğunlukla yıldız evrimi sürecindeki zenginleşmenin bir sonucudur.

ISM, yıldız ve galaktik skalalar arasındaki ara rolü nedeniyle astrofizikte çok önemli bir rol oynar. Yıldızlar, ISM'nin en yoğun bölgelerinde oluşur ve sonuçta moleküler bulutlara katkıda bulunur, ISM'yi gezegenimsi bulutsular, yıldız rüzgarları ve süpernovalar yoluyla madde ve enerjiyle doldurur. Yıldızlar ve ISM arasındaki bu etkileşim, bir galaksinin gaz içeriğini tüketme hızını ve dolayısıyla aktif yıldız oluşum ömrünü belirlemeye yardımcı olur.

Voyager 1, 25 Ağustos 2012'de ISM'ye ulaştı; yıldızlararası plazma ve toz, tahmini görev bitiş tarihi olan 2025'e kadar incelenecek. İkizi Voyager 2, 5 Kasım 2018'de ISM'ye girdi.

Sol: Wisconsin Ha Mapper ile gözlemlendiği gibi, galaktik yıldızlararası ortamın Yer’in kuzey yarımküresinden görülebilen kısımlarında iyonize hidrojenin dağılımı (Haffner et al. 2003), Sağ: Herbig–Haro obje HH 110, yıldızlararası uzaydan gaz çıkarıyor

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Interstellar_medium

1 Mayıs 2022

 

GERİ (diskler ve ortam)
GERİ (astronomik obje)
GERİ (genişletilmiş objeler)