Kuyrukluyıldızlar, Güneş'in ısısında süblimleşen, gözlemsel
olarak sınırsız bağlanmamış ortamlar veya ‘koma’ üreten buzlu cisimlerdir.
Bilinen kuyrukluyıldızların çoğunda süblimasyon yeterince güçlüdür ve kütle
kaybı solar sistemin yaşının çok küçük bir bölümü olan ~104 yıldan
daha uzun olmayabilir. Bu nedenle kuyrukluyıldızlar, sayıları sabit durumda
kalacaksa, sürekli olarak bir veya daha fazla düşük sıcaklık rezervuarından bir
gezegensel bölgeye taşınmalıdır. Son yarım yüzyılda, en az üç farklı kaynak
bölge tespit edilmiştir:
·
Oort bulut kuyrukluyıldızları
·
Kuiper kuşağı kuyrukluyıldızları
·
Ana-kuşak kuyrukluyıldızları
Oort Bulut Kuyrukluyıldızları
Uzun periyotlu kuyrukluyıldızların yörüngeleri oldukça
eliptiktir, izotropik olarak dağılmıştır ve tipik olarak büyüktür (Şekil 1); bu
da gravitasyonal olarak bağlı, 100000 AU düzeyinde küremsi bir kaynak bölgesini
düşündürür (Oort 1950). Buluttaki kuyrukluyıldızlar, geçen yıldızların
etkisiyle gezegensel bölgeye rastgele dağılır ve ayrıca galaktik diskin
asimetrik gravitasyonal potansiyeli tarafından bozulur (örneğin Higuchi 2007).
Ancak bulut o kadar büyüktür ki, yerleşmiş olanlar doğrudan
sayılamıyor. Bunun yerine popülasyon, kuyrukluyıldızların buluttan geliş
hızından ve dış tork tahminlerinden çıkarılmalıdır. Yakın zamanda yapılan bir
çalışma, yarıçapı ~1 km'den büyük olanların sayısını 5 x 1011 ve
birleşik kütle aralığını 2M⊕ – 40M⊕
olarak veriyor (Francis 2005).
Şekil-1de, JPL (Jet Propulsion Laboratory)’nin küçük-cisim
veritabanında listelenen ~200 uzun dönem kuyrukluyıldızların (LPC) yörüngeleri
(yörünge periyodu, P > 200 yıl) görülmektedir. Birçok LPC'nin oldukça
eksentrik (dışmerkezlik) yörüngeleri, neredeyse radyal çizgiler olarak görünür;
Şekil-1: (a) 20000 AU'luk bir küpün geniş açılı görünümü, (b) 100
AU'luk bir küpün dar açılı görünümü (Güneş 0,0,0’da)
Güneş bir küme halinde oluşsaydı, küme üyelerinden gelen
ortalama bozulmalar şimdi olduğundan daha büyük olacaktı ve daha sıkı bir
şekilde bağlı olan önemli bir popülasyon, sözde ‘iç Oort bulutu’ kuyrukluyıldızları tuzağa düşmüş olabilirdi. Yörüngeleri ağırlıklı olarak, ancak sadece
ilerlemeyen (Şekil 2) Halley ailesi kuyrukluyıldızlarının iç oort bulutundan
gelmesi mümkündür (Levison ve diğerleri 2001).
Kuiper Kuşağı
Kuyruklutıldızlar
Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızların (JFC'ler) yörüngeleri,
ortalama eğilimlere sahiptir ve çoğu, birlikten çok daha az eksentrikliğe
sahiptir (Şekil 3). Uzun periyot Oort kuyrukluyıldızlarından dinamik olarak
farklıdırlar ve Jüpiter ile güçlü bir şekilde etkileşirler. Uzun yıllar boyunca
JFC'lerin Jüpiter tarafından uzun dönem popülasyondan yakalandığı düşünülüyordu,
ancak 1980'lerde giderek artan sayısal detaylı çalışmalar bunun mümkün
olmadığını gösterdi (Fern´andez 1980, Duncan ve ark. 1988). Kaynak, Kuiper
kuşağı gibi görünmektedir, ancak bu kesin bir sonuç değildir ve Kuiper
kuşağındaki JFC'lerin kaynaklandığı belirli bölge veya bölgeler henüz
tanımlanmamıştır.
Şekil-2: Halley ailesi kuyrukluyıldızlar; JPL (Jet Propulsion Laboratory) küçük cisim veri tabanında Jüpiter £ 2 ve yörünge dönemleri 20 < P (yıl) < 200 ile ilgili Tisserand parametrelerine sahip 44 kuyrukluyıldızın grafiği; dev gezegenlerin yörüngeleri beyaz renkte gösterilmiştir.
Şekil-3: Satürn'e giden gezegenlerin yörüngeleri ile birlikte Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızların perspektif görünümü; Güneş (x; y; z) = (0; 0; 0) konumunda ve mesafeler AU cinsindendir.
Ana – Kuşak
Kuyrukluyıldızları
Şubat 2008 itibariyle, üç nesnenin asteroitlerin dinamik
özelliklerine, ancak kuyrukluyıldızların fiziksel görünümlerine sahip olduğu
bilinmektedir. Bunlar, devam eden kütle kaybına işaret eden koma ve partikül
kuyruklarını gösterirler (Hsieh ve Jewitt, 2006; Şekil-4a ve 4b). Bunlar, buz-zengin asteroitler olarak yorumlanan ana-kuşak
kuyrukluyıldızlarıdır (MBC'ler).
Şekil-4: (a) Ana-kuşak kuyrukluyıldızlarının (turuncu) 100 asteroitin
(ince, sarı çizgiler) yörüngeleri ve jüpiter'e giden gezegenler ile birlikte
perspektif görünümü, (b) asteroitler (siyah) ve kuyrukluyıldızlar (mavi)
olarak sınıflandırılan nesneler için orbital semimajor ekseni ve dışmerkezlik
(eksentrik); bilinen üç ana kuşak kuyrukluyıldızı (kırmızı olarak çizilmiş) ile
birlikte
https://arxiv.org/pdf/0808.3224.pdf
26 Aralık 2020
GERİ
(kuyrukluyıldız)
GERİ
(orbital karakteristikleri)
