Centaurus A (NGC 5128 veya Caldwell 77 olarak da bilinir), Centaurus takımyıldızında bulunan bir galaksidir. 1826 yılında İskoç astronom James Dunlop tarafından Avustralya'nın Yeni Güney Galler eyaletindeki Parramatta'daki evinde keşfedilmiştir.
Literatürde Centaurus A’nın Hubble
tipi (lentiküler
galaksi veya bir dev
eliptik galaksi) ve uzaklığı (10-16 milyon ışık yılı)
gibi temel özellikleriyle ilgili önemli tartışmalar vardır. NGC 5128, Yer’e en yakın radyo
galaksilerden biridir, bu nedenle aktif
galaktik çekirdeği profesyonel astronomlar tarafından kapsamlı bir şekilde
incelenmiştir. Aynı zamanda gökyüzündeki beşinci en parlak galaksidir; bu
özelliği onu ideal bir amatör astronomi hedefi haline getirir. Sadece güney
yarımküreden ve düşük kuzey enlemlerden görülebilir.
Galaksinin merkezi, X-ışını ve radyo dalga boylarındaki (from 0 – 3000
GHz). emisyonlardan sorumlu bir rölativistik jet fırlatan 55 milyon solar
kütleli bir süpermasif
kara delik içerir (rölativistik jetler, ışık hızına yakın hızlandırılmış
iyonize madde demeleridir). Astronomlar, jetin on yıl arayla radyo gözlemlerini
alarak, jetin iç kısımlarının ışık
hızının yaklaşık yarısı kadar hızla hareket ettiğini belirlediler. Jet,
çevreleyen gazlarla çarpışıp oldukça enerjik partiküllerin oluşmasına neden
olurken daha uzakta X-ışınları
üretilir. Centaurus A'nın X-ışını jetleri binlerce ışık-yılı
uzunluğundayken, radyo jetleri bir milyon ışık-yılı uzunluğundadır.
Diğer
starburst
galaksileride olduğu gibi, yoğun bir yıldız oluşumu patlamasından bie
galaktik çarpışmanın sorumlu olduğundan şüpheleniliyor. Modeller, Centaurus
A'nın, sonunda birleşeceği daha küçük bir spiral
galaksi ile çarpışan büyük bir eliptikal
galaksi olduğunu göstermiştir. Bu nedenle galaksi, yıllardır astronomların
özel ilgi odağı olmuştur. Spiral galaksilerin çarpışmaları nispeten yaygın olsa
da, eliptik ve spiral bir galaksi arasındaki çarpışmanın etkileri tam olarak
anlaşılamamıştır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Centaurus_A
17 Eylül 2022
GERİ (kara delikler)
