|
İkili yıldız |
İkili yıldız, ortak kütle merkezleri (barycenter) etrafında
dönen iki yıldızdan oluşan bir yıldız sistemidir. İki veya daha fazla yıldızdan
oluşan sistemlere ‘çoklu yıldız sistemleri denir. Bu sistemler, özellikle daha
uzaktayken, çıplak göze genellikle tek bir ışık noktası olarak görünür ve daha
sonra başka yollarla çoklu olarak ortaya çıkar.
‘Çift yıldız’ terimi genellikle ikili yıldızla eşanlamlı
olarak kullanılır; ancak, çift yıldız optik çift yıldız anlamına da gelebilir.
Optik çiftler, gökyüzündeki iki yıldız yeryüzünden birbirine yakın göründüğünde
söz konusudur; neredeyse aynı görüş hattında bulunurlar. Bununla birlikte,
bunların çift olmaları yalnızca bu optik etkiye bağlıdır; yıldızların kendileri
birbirinden uzaktır ve hiçbir fiziksel bağı paylaşmazlar.
İkili yıldız sistemleri astrofizikte çok önemlidir, çünkü
yörüngelerinin hesaplanması, kendi bileşen yıldızlarının kütlelerinin doğrudan
belirlenmesine izin verir ve bu da yarıçap ve yoğunluk gibi diğer yıldız
parametrelerinin dolaylı olarak tahmin edilmesine olanak tanır. Bu aynı
zamanda, tek yıldızların kütlelerinin tahmin edilebileceği ampirik bir
kütle-aydınlıklık ilişkisini belirler.
İkili yıldızlar genellikle ayrı yıldızlar olarak çözümlenir,
bu durumda görsel ikili yıldızlar olarak adlandırılır. Birçok görsel ikili,
birkaç yüzyıl veya bin yıllık uzun yörünge dönemlerine sahiptir ve bu nedenle yörüngeleri
belirsizdir veya az bilinir.
İkili yıldız sistemlerindeki bileşenler yeterince yakınsa,
gravitasyonal kuvvetlerle ortak dış stellar atmosferlerini bozabilirler. Bazı
durumlarda, bu yakın ikili sistemler kütle değişimi yapabilir ve bu da
evrimlerini tek yıldızların ulaşamayacağı aşamalara getirebilir. İkili yıldızlara
örnek olarak Sirius ve Cygnus X-1 gösterilebilir (Cygnus X-1 bilinen bir kara
deliktir). İkili yıldızlar, birçok gezegenimsi bulutsunun çekirdeği olarak da
yaygındır; hem nova hem de tip Ia süpernovalarının öncüleridir.
(a) Bir gezegeni S-tipi bir yörüngede ve biri P-tipi bir yörüngede olan
bir ikili yıldız sisteminin şeması, (b) iki yıldızdan oluşan ikili sistem
https://en.wikipedia.org/wiki/Binary_star
16 Eylül 2020
GERİ
(yıldız)
