Astronomide, bir ortak zarf (common envelope, CE), ikili yıldız sistemi içeren gazdır. Gaz, gömülü ikili sistem ile aynı hızda dönmez. Böyle bir konfigürasyona sahip bir sistemin ortak bir zarf aşamasında olduğu veya ortak zarf evriminden geçtiği söylenir.
Ortak zarf aşaması sırasında gömülü ikili sistem, zarftan
iki yıldızın ayrışmasının azalmasına neden olan sürükleme kuvvetlerine maruz
kalır. Evre, ya zarf çok daha küçük yörünge ayrımı ile ikili sistemi terk etmek
için fırlatıldığında, ya da iki yıldız birleşip tek bir yıldız oluşturmak için
yeterince yaklaştığında sona erer. Ortak bir zarf aşaması, ilgili yıldızların
yaşam sürelerine göre kısa ömürlüdür.
Zarfın fırlatılmasıyla ortak bir zarf aşaması yoluyla evrim,
yakınındaki bir kompakt objeyle ikili bir sistemin oluşumuna yol açabilir.
Kataklizmik değişkenler, X-ışını ikilileri ve yakın çift
beyaz cüceler veya nötron yıldızları sistemleri, ortak zarf evrimi geçirmiş
olarak açıklanabilecek sistem örnekleridir. Tüm bu örneklerde, mevcut yörünge
ayrımından çok daha büyük bir yıldızın çekirdeği olması gereken kompakt bir
kalıntı (bir beyaz cüce, nötron yıldızı veya kara delik) vardır.
Bu sistemler ortak zarf evriminden geçtiyse, şu andaki
yakınlıkları açıklanabilir. Kompakt objeler içeren kısa-periyotlu sistemler,
gravitasyonal dalgalar ve Tip Ia süpernovalarının kaynaklarıdır.
Ortak zarf evriminin sonucunun tahminleri belirsizdir.
Ortak bir zarf bazen bir temaslı ikili ile karıştırılır. Bie
ortak ikili sistemde, zarf genellikle gömülü ikili sistem ile aynı hızda
dönmez; dolayısıyla L2 Lagrangian noktasından geçen eşpotansiyel yüzey
tarafından sınırlandırılmaz. Temaslı ikili sistemde, paylaşılan zarf ikili
sistemle birlikte döner ve bir eşpotansiyel yüzeyi doldurur.
(Roche* lobu, bir
ikili sistemde bir yıldızın etrafındaki ve yörüngedeki malzemenin gravitasyonal
olarak o yıldıza bağlandığı bölgedir)
https://en.wikipedia.org/wiki/Common_envelope
26 Nisan 2021
