Kataklismik değişken yıldızlar (CV), parlaklığı büyük bir faktörle düzensiz bir şekilde artan, ardından tekrar durgunlaşan yıldızlardır. Bunlara başlangıçta Latince 'yeni' kelimesinden gelen nova deniyordu, çünkü çıplak gözle görülebilen bir patlama parlaklığına ve görünmez bir durgun parlaklığa sahip olanlar gökyüzünde yeni yıldızlar olarak ortaya çıktılar.
Kataklismik değişken yıldızlar, iki bileşenden oluşan ikili
yıldızlardır; bir beyaz
cüce (birincil) ve bir kütle transfeci (ikincil). Yıldızlar birbirine o
kadar yakındır ki, beyaz cücenin gravitesi ikincil olanı bozar ve beyaz cüce,
yoldaşından madde çeker. Bu nedenle, ikincil genellikle donör yıldız olarak
adlandırılır.
Genellikle hidrojence zengin olan çekilen madde, çoğu
durumda beyaz cücenin etrafında bir yığılma
diski oluşturur. Güçlü UV ve X-ışını emisyonu genellikle yığılma diskinden
görülür, bu da çekilen malzemeden gelen gravitasyonal potansiyel enerji
kaybıyla güçlendirilir.
Diskin iç kenarındaki malzeme, beyaz cüce birincilinin
yüzeyine düşer. Klasik bir nova patlaması, biriken hidrojen tabakasının
altındaki yoğunluk ve sıcaklık, hidrojen tabakasını hızla helyuma dönüştüren termal
hidrojen füzyon reaksiyonlarını ateşleyecek kadar yükseldiğinde meydana gelir. Yığılma
süreci beyaz cüceyi Chandrasekhar sınırına (kararlı bir beyaz cüce yıldızın
maksimum kütlesi) yaklaştıracak kadar uzun sürerse, artan iç yoğunluk karbon
füzyonunu ateşleyebilir ve beyaz cüceyi tamamen yok edecek bir Tip Ia süpernova
patlamasını tetikleyebilir.
Yığılma diski, diskin dış kısmı serin moda dönmeden önce bir
süre serin, donuk bir moddan daha sıcak, daha parlak bir moda geçtiğinde cüce
nova patlamalarına yol açan bir kararsızlığa eğilimli olabilir. Cüce novalar
günlerden on yıllara kadar bir zaman ölçeğinde tekrarlanabilirler.
https://en.wikipedia.org/wiki/Cataclysmic_variable_star
18 Nisan 2022
GERİ (astronomik obje)
GERİ (basit bedenler)
GERİ (intrinsik değişken)
