Stellar-kütleli kara delikler,
tek bir yıldızın gravitasyonal çöküşünden veya iki nötron yıldızının
birleşmesinden oluşur. Bu nedenle, stellar-kütleli karadelikler, yıldız kütlelerine
benzer kütlelere sahiptir. Daha spesifik olarak, stellar-kütleli kara deliklerin
kütleleri, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 3 katı ile 50 katı arasında değişelir.
Buna karşılık, süpermasif kara
delikler Güneş’in kütlesinin yaklaşık 50 000 katından daha büyük bir
kütleye sahiptir ve tipik olarak Güneş’in kütlesinin milyonlarca - milyarlarca
katı kadar olabiliyor. Süpermasif kara delikler, tek bir yıldızın gravitasyonal
çöküşünden oluşamayacak kadar büyüktür. Ancak bilim adamları şu anda süpermasif
kara deliklerin nasıl oluştuğunu bilmiyorlar. Süpermasif kara delikler her
zaman bir galaksinin merkezinde bulunur ve neredeyse tüm galaksilerin merkezinde
süpermasif bir kara delik vardır. Bu, her süpermasif kara deliğin kendi galaksisinin
oluşumunun bir parçası olarak oluştuğunu gösteriyor gibi görünüyor.
İlginç bir şekilde, stellar kara delikler ile süpermasif kara delikler
arasında kütleye sahip sıfır veya çok az kara delik var gibi görünüyor. Güneş’in
kütlesinin yaklaşık 50 katı ile 50 000 katı arasındaki aralık, üzerinde tipik
olarak kara deliklerin bulunmadığı devasa bir aralık gibi görünmektedir. Bu
aralıkta kütleye sahip herhangi bir karadeliğe ara (intermediate) kara delik denir. Birkaç on yıl önce, ara kara deliklerin
hiç var olmadığı düşünülüyordu. Bununla birlikte, son gözlemler, ara kara
deliklerin var olabileceğini, ancak çok nadir olduğunu gösteriyor gibi görünüyor.
Ayrıca ilginç bir şekilde, yıldızlardan daha küçük kütleye sahip
(gezegenlerin kütlesinden elektronlarınkinden daha küçük kütlelere kadar çok
geniş bir aralığı kapsayan) kara delikler yok gibi görünüyor. Mini kara delikler veya mikro kara delikler
olarak adlandırılan, şu anda anlaşılan fizik yasaları, onların var olmasının
gerçekten fiziksel olarak mümkün olduğunu gösteriyor gibi görünüyor. Ancak
bilim adamları, var olan mini karadeliklere dair herhangi bir kanıt
bulamıyorlar. Belki mini kara delikler var olabilir ama onları üretebilecek
doğal bir fiziksel mekanizma yoktur. Ya da belki de mini kara delikler temel
fiziksel nedenlerle var olamazlar. Mini kara delikler var olsaydı, Hawking
radyasyonu yoluyla hızla buharlaşıp yok olacaklardı. Bu aynı zamanda devam eden
bir araştırma alanıdır.
Dört tür kara delik vardır: Mini kara delik, Stellar-kütleli kara delik, Intermediate kara delik, Süpermasif kara delik (Kütle değerleri, verilen değerin, Güneş’in kütlesi -1.9885×1030 kg- ile çarpımıdır
Mini Kara Delik: Kütle: 3'ten az; Bolluk: nadir veya hiç; Oluşum:
bilinmiyor; Fiziksel varlığı: olabilir
Stellar-Kütleli Kara Delik: Kütle: 3 – 50; Bolluk: yaygın; Oluşum:
bir yıldızın çöküşü; Fiziksel varlığı: evet
Intermediate Kara Delik: Kütle: 50 – 50 000; Bolluk: nadir veya
hiç; Oluşum: bilinmiyor; Fiziksel varlığı: evet
Süpermasif Kara Delik: Kütle: 50 000 – milyarlar; Bolluk: yaygın;
Oluşum: galaksi oluşumunun bir parçası; Fiziksel varlığı: evet
https://www.wtamu.edu/~cbaird/sq/2022/08/02/are-there-different-types-of-black-holes/
18 Ekim 2022
GERİ (kara delikler)
