Yer Atmosferi |
Yer atmosferi, Yer’in gravitesiyle tutulan, Yer gezegenini
çevreleyen ve gezegensel atmosferini oluşturan, genellikle hava olarak bilinen
gaz tabakasıdır. Yer atmosferi, Yer’in yüzeyinde sıvı suyun bulunmasına izin
veren basınç oluşturarak, ultraviyole solar radyasyonunu absorplayarak, yüzeyi
ısı tutma yoluyla ısıtarak (sera etkisi) ve gündüz ve gece arasındaki aşırı
sıcaklıkları (günlük sıcaklık değişimi) azaltarak yeryüzündeki yaşamı korur.
Kuru hava hacimce %78.09 nitrojen, 20.95 oksijen, 0.93
argon, 0.04 karbondioksit ve az miktarda başka gazlar içerir. Hava ayrıca deniz
seviyesinde ortalama ~ %1 ve tüm atmosferde
~ %0,4 oranında değişken miktarlarda su buharı içerir. Hava bileşimi,
sıcaklık ve atmosferik basınç rakıma göre değişir. Karalardaki bitkilerin
fotosentezinde ve hayvanların solunmasında kullanılmaya uygun hava yalnızca
Yer’in troposferinde ve yapay atmosferlerde bulunur.
Atmosferin kütlesi yaklaşık 5.15 x 1018 kg olup,
bunun dörtte üçü yüzeyin yaklaşık 11 km içindedir. Atmosfer, uzay ile arasında
kesin bir sınır olmaksızın, artan irtifa ile daha da incelir. 100 km veya Yer
yarıçapının %1.57'sindeki Kármán çizgisi, genellikle atmosfer ve dış uzay
arasındaki sınır olarak kullanılır. Yaklaşık 120 km yükseklikte uzay aracının
‘atmosferik yeniden girişi’ sırasında atmosferik etkiler fark edilir hale
gelir. Sıcaklık ve bileşim gibi özelliklere dayalı olarak atmosferde birkaç
katman ayırt edilebilir.
Yer atmosferinin ve proseslerinin incelenmesine atmosfer
bilimi (aeroloji) denir. Bu alandaki ilk öncüler arasında Léon Teisserenc de
Bort ve Richard Assmann bulunmaktadır.
Kuru Havanın Ana
Bileşenleri, hacimce
|
|||
Gaz
|
Hacim(A)
|
||
Adı
|
Formül
|
ppmv(B)
|
%
|
Nitrojen
|
N2
|
780 840
|
78.084
|
Oksijen
|
O2
|
209 460
|
20.946
|
Argon
|
Ar
|
9 340
|
0.9340
|
Karbon dioksit(C)
|
CO2
|
413.61
|
0.041361
|
Neon
|
Ne
|
18.18
|
0.001818
|
Helium
|
He
|
5.24
|
0.000524
|
Methane
|
CH4
|
1.87
|
0.000187
|
Krypton
|
Kr
|
1.14
|
0.000114
|
Yukarıdaki Kuru
Atmosfere Dahil Değildir
|
|||
Su buharı(D)
|
H2O
|
0–30 000(D)
|
% 0–3(E)
|
(A)hacim fraksiyonu sadece ideal gaz için mol
fraksiyonuna eşittir
(B)ppmv: hacimce milyonda kısım
(C)(Nisan 2020) CO2 konsantrasyonu son
yıllarda artmaktadır
(D)Su buharı, tam atmosferde kütle olarak
yaklaşık %0.25'tir
(E)Su buharı lokal olarak büyük ölçüde değişir
Su buharı hariç, Yer atmosferinin hacimce bileşimi. Sağdaki şekil,
atmosferin yaklaşık %0.043391'ini oluşturan eser gazları temsil eder. (2000 yılı
verileri)
https://en.wikipedia.org/wiki/Atmosphere_of_Earth
