Gelgit bozulma parlaması da denilen bir gelgit bozulma olayı (TDE, tidal disruption event), bir yıldız süper kütleli bir kara deliğe yeterince yaklaştığında ve karadeliğin gelgit kuvveti tarafından spagettifikasyon (bazen erişte etkisi olarak anılır) yaşayarak ayrıldığında meydana gelen astronomik bir fenomendir. Yıldızın kütlesinin bir kısmı kara deliğin etrafındaki bir yığılma diskinde yakalanabilir; bu madde kara delik tarafından tüketilirken geçici bir elektromagnetik radyasyon parlaması meydana gelir.
İlk yayımlanan makalelere göre, gelgit bozulma olayları,
galaksi çekirdeklerinde gizlenmiş devasa kara delik faaliyetlerinin kaçınılmaz
bir sonucu olmalıdır; oysa daha sonraki teorisyenler, yıldız döküntülerinin
birikmesinden kaynaklanan radyasyon patlaması veya parlamasının, gezegen için
benzersiz bir işaret olabileceği, normal bir galaksinin merkezinde hareketsiz
bir kara deliğin varolabileceği sonucuna ulaştılar.
Son olarak, Luminet ve Carter'ın TDE teorisi, aktif galaktik
çekirdeğin (AGN) (örneğin NGC 5128 veya NGC 4438) kalbinde yer alan büyük bir obje
tarafından stellar döküntülerinin birikmesinden kaynaklanan olağanüstü
patlamaların gözlemlenmesi ile doğrulandı. TDE teorisi, daha çok ASASSN-15lh
kod adıyla bilinen süper aydınlık süpernova SN 2015L'yi bile açıklıyor, büyük
bir kara deliğin ufkunun altında absorbe edilmeden hemen önce patlayan bir
süpernova.
Bugün, bilinen tüm gelgit bozulma olayları (TDE'ler) ve TDE
adayları, 1999'dan bu yana Harvard CfA tarafından yürütülen ‘Açık TDE
Kataloğunda listelenmiştir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Tidal_disruption_event
4 Mart 2021
GERİ
(yıldız)
GERİ
(yıldızlarla ilgili makaleler)
GERİ
(kara delikler)
