Bazı Tipik Asteroitler
Asteroitlerin keşfi, gezegenlerin matematiksel bir diziye göre sıralandığını öngören (fakat Neptün'ün keşfiyle geçerliliğini yitiren) Titius-Bode yasasıyla başlamıştır. Bu formül J. D. Titius tarafından 1766 yılında, J. E. Bode tarafından da 1778 yılında belirtilmiştir. Formüle göre, Mars ile Jüpiter arasında keşfedilmemiş bir gezegen olmalıdır.
Berlin’li astronom Bode'ye göre, gezegenler uzayda tesadüfi olarak konumlanmamışlardır.
Onların güneşe olan uzaklıkları, kendi keşfettiği belirgin bir kurala bağlıdır.
Titius-Bode yasası (veya Bode
yasası) Güneş Sistemi'nde bulunan gezegenlerin yarı büyük eksenlerinin basit
bir kurala dayandığını ileri süren bir varsayımdır; 1846 yılında Neptün'ün
bulunmasıyla geçersiz kalmıştır.
Gezegen yörüngelerinin
gezegenlerin birbirlerine olan etkisi sebebiyle zaman içinde biraz değiştiği
varsayıldığı için Titus küsuratlı rakamları tam sayıya tamamladı ve 1766
yılında yörünge yarı büyük eksenleri için bir seri oluşturdu: Bu seri
4,7,10,16,52 ve 96 sayılarından oluşuyordu. Serideki bu rakamlar arasında şöyle
bir ilişki kurdu:
Merkür: 4 + 0 = 4
Venüs: 4 + 3 x 1 = 4 + 3 x 20 = 7 birim
Dünya: 4 + 3 x 2 = 4 + 3 x 21 = 10 birim
Mars: 4 + 3 x 4 = 4 + 3 x 22 = 16 birim
Jüpiter: 4 + 3 x 16 = 4 + 3 x 24
= 52 birim
Saturn: 4 + 3 x 32 = 4 + 3 x 25
= 100 birim
veya, matematik denklemiyle; Venüs ve sonraki gezegenler için,
a = 4 + 3 x 2m
Burada a yarı büyük eksen, m gezegenin, 2. gezegen Venüs’ten başlamak kaydıyla
Güneşe yakınlık sırasıdır. Bu matematiksel ilişki ilginç bulunmakla birlikte
Mars ve Jüpiter arasındaki uyumsuzluk, yani 4 + 3 x 23 yarı büyük
ekseninde bir gezegenin olmaması sebeiyle fazla inandırıcı bulunmuyordu. Ancak
üst üste gelen iki keşif durumu değiştirdi.
1781 yılında Uranüs gezegeni keşfedildi. Uranüs yarı büyük ekseni
2872.5 milyon kilometre yani 192.2 birimdir.
Uranüs:4 + 3 x 26 = 196 birim
1801'de (yani Tütus'un ölümünden sonra), formülün öngördüğü uzaklıkta
Giuseppe Piazzi tarafından cüce gezegeni bulundu. Ceres’in yarı büyük ekseni
414 milyon kilometre yani 27.68 birimdir.
Ceres:4 + 3 x 23 = 28 Birim
1801: Titus
Formülünün öngördüğü uzaklıkta Giuseppe Piazzi tarafından Ceres keşfedilir ve
başlangıçta yeni bir gezegen olarak kabul edilir.
1802: İngiliz
bilim adamı Sir William Herschel tarafından 1 Ceres ve 2 Pallas'ı tanımlamak
için ortaya atılan kavram, sonradan Mars ve Jüpiter yörüngeleri arasında
keşfedilen çok sayıda küçük gökcismini içine almış, ardından Mars'ta daha içte
ve hatta Jüpiter yörüngesinden daha dışta yer alan cisimleri de kapsayacak şekilde
genişletilmiştir.
20. Yüzyıl ortaları:
Güneş Sistemi'nin dış sınırlarında henüz saptanamamış çok sayıda gökcisminin
bulunabileceği öne sürülmüş ve olası yörünge özelliklerine göre bu cisimleri
içine alacak kuramsal ‘Kuiper Kuşağı’ ve ‘Oort Bulutu’ terimleri
tanımlanmıştır.
1992: Kuiper
kuşağı tanımına uyan ilk cisim (1992 QB1) keşfedilmiş, 2012'ye kadar keşfedilen
Kuiper kuşağı cisimleri sayısı 1000'i aşmıştır.
Pratik nedenlerle Kuiper ve Oort bulutu cisimleri Neptün
ötesi cisimler tanımı altında toplanmıştır. Böylece Güneş çevresinde dönen
cisimler genel olarak gezegenler, cüce gezegenler, kuyrukluyıldızlar,
asteroitler ve Neptün ötesi cisimler olarak gruplandırılmaktadır.
İngilizce gökbilim terminolojisinde yakın tarihlerde yaşanan
yeni bir gelişme, uzun süredir yaygın kullanımdan kalkmış olan ‘minor planetler’ kavramının
yine pratik nedenlerle yeniden canlandırılmaya çalışılmasıdır. Güneş sistemi
üyelerinin daha tutarlı bir sınıflamasını yapmak amacıyla atılan bu adım,
gezegenler ve meteorlar
dışında kalan tüm cisimleri tek bir çatı altında toplamaya
dayanmaktadır.
Seçilmiş Bazı Asteroitler;
Mars’ın Ay’larıyla (moon)- Kıyaslamalı
Mars’ın Ay’larıyla (moon)- Kıyaslamalı
Cisim
|
Güneş
Merkezinden Uzaklık, AU* |
Dönme
Periyodu, saat |
Çap,
km
|
Keşif yılı
|
Ceres
Vesta
Pallas
Hygeia
Davida
Juno
Ida
Bamberga
Eros
Gaspra
|
2.77
2.36
2.77
3.15
3.18
2.67
2.4
2.69
1.46
2.21
|
9.1
5.3
7.9
18
5.2
7
7.2
8
5.3
|
932
520
533
443
341
247
56x24
246
30
18x10
|
1801
1807
1802
1849
1903
1804
1884
1892
1898
1916
|
Mars’ın Ay’ları
Phobos
Deimos
|
1.52
1.52
|
7.6
30.2
|
27x19
15x11
|
1877
1877
|
*AU (veya AB, astronomik birim): Bir astronomik birim Güneş'in merkeziyle Dünya'nın merkezi arasındaki uzaklıktır; 149,5 milyon km (92,8 milyon mil)
Asteroitlerin
boyutlarını gözlemlerden tahmin etmek, düzensiz şekilleri, değişken renkleri ve
küçük açısal çapları nedeniyle zordur. Örneğin, saf C tipi asteroitler çoğundan
daha koyu renklidir. Sadece bir veya iki ekseni ölçülen asteroitler, eğer
bilinmeyen ikinci veya üçüncü eksen ana eksenden önemli derecede daha küçükse,
yanlış geometrik ortalama çapa sahip olabilir. Asteroid 16 Psyche'nin IRAS çapı
253 km'dir, ancak yalnızca 186 km'lik daha yeni ve doğru bir geometrik
ortalamaya sahiptir.
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_exceptional_asteroids
https://tr.wikipedia.org/wiki/Asteroit
16 Eylül 2019
GERİ (kuyrukluyıldız)
GERİ (ilişkili konular)
GERİ (astronomik obje)
GERİ (solar sistem)
GERİ (küçük solar sistem)
GERİ (astronomik cisim)
GERİ (astronomik obje)
GERİ (solar sistem)
GERİ (küçük solar sistem)
GERİ (astronomik cisim)
