Bilim felsefesinde bir teori eğer iki koşula uyuyorsa, yanlışlanabilirdir. Birincisi, geleneksel deneysel bir yoruma sahip bir dilde yazılmalıdır. Bu şarta göre, yanlışlanabilirlik somut delillerle ilgilidir. İkincisi, o dilin bazı temel ifadeleriyle, doğru veya yanlış gözlemler olarak yorumlanabilecek ifadelerle çelişmelidir. Teoriyle çelişen temel ifadeler potansiyel sahtelerdir.
Yanlışlanabilirlik, çelişen ifadelerin, potansiyel
sahtelerin prensipte muhtemelen doğru veya yanlış olmasından bağımsızdır.
Örneğin, ‘tüm kuğular beyazdır’ ifadesi yanlışlanabilirdir; çünkü ‘işte siyah
bir kuğu’, onunla çelişen temel bir ifadedir. Bazı biyoloji yasaları nedeniyle
siyah kuğuların var olma ihtimali olmasa bile yine de yanlışlanabilirdir.
Yanlışlanabilirlik, bilim felsefecisi Karl Popper’ın ‘The Logic of Scientific Discovery’ adlı
kitabında tanıtıldı (1934, gözden geçirilmiş ve 1959'da Bilimsel Keşfin Mantığı
adıyla İngilizceye çevrilmiştir). Popper bunu, hem tümevarım sorununa hem de
sınır belirleme sorununa bir çözümün temel taşı olarak önerdi.
Popper yanlışlanabilirliği savundu ve buna sezgisel olarak
benzer doğrulanabilirlik kavramına karşı çıktı. "Bütün kuğular
beyazdır" iddiasını doğrulamak, tüm kuğuların değerlendirilmesini
gerektirir ki bu mümkün değildir, ancak bir siyah kuğunun tek başına
gözlemlenmesi onu yanlışlamak için yeterlidir.
Popper teorisinin özeti:
·
Karl Popper, bilimsel bilginin geçici olduğuna
inanıyordu (şu anda yapabileceğimizin en
iyisi).
·
Popper, bilimsel yöntemin klasik pozitivist
açıklamasını, tümevarımın yerine yanlışlama ilkesini koyarak çürütme
girişimiyle tanınır.
·
Karl Popper tarafından önerilen Yanlışlama
İlkesi, bilimi bilim olmayandan ayırmanın bir yoludur. Bir teorinin bilimsel
olarak kabul edilebilmesi için test edilmesi ve muhtemelen yanlış olduğu
kanıtlanması gerektiğini öne sürer.
·
Örneğin, "bütün kuğular beyazdır"
hipotezi bir siyah kuğu gözlemlenerek yanlışlanabilir.
·
Popper'a göre bilim, teorik hipotezleri sürekli
olarak desteklemeye çalışmak yerine bir teoriyi çürütmeye çalışmalıdır.
