Felsefi epistemolojide iki tür tutarlılık vardır: gerçeğin tutarlılık teorisi ve gerekçelendirmenin tutarlılık teorisi (epistemik tutarlılık olarak da bilinir).
Tutarlı ‘gerçek’, yalnızca yerelleştirilmiş ağlar için
geçerli olan antropolojik bir yaklaşım (nüfus hakkındaki anlayışımız göz önüne
alındığında, belirli bir popülasyon örneğindeki ‘gerçek’) ile kategorik kümeler
gibi evrenseller temelinde yargılanan bir anlayış arasında bölünmüştür.
Antropolojik yaklaşım, hakikatin uygunluk teorisine daha uygun bir şekilde
aittir, oysa evrensel teoriler analitik felsefe içinde küçük bir gelişmedir.
Her iki tutarlı hakikat teorisi ile ilgili olarak
yorumlanabilecek tutarlı gerekçelendirme teorisi, epistemik gerekçelendirmeyi (yalnızca
bu görüş tutarlı bir kümenin üyesi ise), bir inanışın özelliği olarak
nitelendirir. Tutarlılığı diğer gerekçelendirme teorilerinden ayıran şey, dizinin
gerekçelendirmenin birincil taşıyıcısı olmasıdır.
Bir epistemolojik teori olarak tutarlılık, dogmatik
temelciliğe ve sonsuzluğa karşı çıkar, regresyon (gerileme, dönme) argümanına
bir çözüm sunmaya çalışır. Epistemolojik anlamda, inanışın teorik olarak nasıl
kanıtlanabileceğine dair bir teoridir.
Gerileme (regress) argümanı
Hem tutarlılık hem de temelci gerekçelendirme teorileri,
epistemolojide temel bir problem olan gerileme argümanına cevap vermeye
çalışır. Bir P önermesi verildiğinde, P için bir gerekçe istemek mantıklı
görünüyor. Eğer bu gerekçe başka bir P' önermesi biçimini alıyorsa, yine P'
için bir gerekçe istenebilir, .., vs. Bu sorgulama sürecinin üç olası sonucu
vardır:
1. Seri,
her ifadenin başka bir ifadeyle doğrulanmasıyla birlikte sonsuz uzunluktadır.
2. Seri
bir döngü oluşturur, böylece her ifade sonuçta kendi gerekçesine dahil olur.
3. Seri,
kendi kendini haklı çıkarmak zorunda olan belirli ifadelerle sona erer.
Sonsuz kümeleri modellemenin bir yolu bulunmadıkça, sonsuz
bir seri çok az yardım sunuyor gibi görünüyor. Bu, ek varsayımlar
gerektirebilir. Aksi takdirde, geniş genellemeler yapmadan her bir gerekçenin
tatmin edici olup olmadığını kontrol etmek mümkün değildir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Coherentism
24 Haziran 2021
20 Ekim 2023
GERİ
(bilim felsefesi, filozofları)
GERİ
(bilimin metateorisi)
GERİ
(bilim felsefesi, tablo)
