Bilim felsefesinde ‘teorilerarası indirgeme’, bir indirgeme teorisi indirgenmiş bir teorinin tahminlerine mükemmel (veya neredeyse mükemmel) bir şekilde eşleşen tahminler yaptığında meydana gelirken, ‘indirgeme teorisi’ daha genel koşullar altında daha geniş bir fenomen yelpazesini açıklar (veya tahmin eder). Örneğin özel görelilik, c'den çok daha düşük hızlar için Newton mekaniğine indirgenebilir.
Alexander Rosenberg'e göre filozoflar çoğunlukla bilimler
arası indirgemenin prensipte mümkün olduğuna inanıyorlar; ancak şu anda sahip
olduğumuz kavramlar, doğa bilimlerinin dahil olduğu (örneğin biyolojiden
kimyaya) birçok durumda bile indirgemelere izin vermiyor.
Çoğunlukla, bir teorinin başka bir teoriye indirgenmesinin
ne ölçüde söylenebileceği, ortaya çıkan fenomenlerin varlığıyla karmaşıklaşır. Ayrıca,
bir teorinin hangi kriterlere göre diğerinden daha temel olarak yargılandığı
meselesi vardır. Çoğu zaman bu kavram belirsizdir. Örneğin, teorilerarası
indirgemenin mükemmel bir örneği, genellikle fenomenolojik termodinamiğin
istatistiksel mekaniğe indirgenmesi olarak kabul edilir. Bununla birlikte,
istatistiksel mekaniğin ‘daha temel’ teori açısından indirgemeli olarak
açıklanamayan bazı fenomenleri (örneğin, faz geçişleri ve kritik fenomenler)
olduğu iddia edilmiştir.
Özellikle psikoloji, kasıtlı kavramları nedeniyle sıklıkla ‘bilimsel
bir çıkmaz’ olarak görülür (ancak psikolojinin kasıtlı kavramları kullanmak
zorunda olması gerekmez). Mantıksal analiz, kasıtlı kavramların, psikolojinin ‘altında
yatan’ disiplinin olduğu nörofizyoloji tarafından kullanılan kasıtlı olmayan
kavramlara indirgenemeyeceğini ileri sürmüştür.
https://en.wikipedia.org/wiki/Intertheoretic_reduction
20 Nisan 2021
19 Ekim 2023
GERİ (bilim
felsefesi, filozofları)
GERİ
(kavramlar)
GERİ
(bilim felsefesi, tablo)
