Temelcilik, haklı inanışa dayanan felsefi bilgi teorileri veya sağlam öncüllerden çıkarılan bir sonuç gibi bazı güvenli kesinlik temelleriyle ilgilidir. Temelci gerekçelendirme teorisinin ana rakibi, tutarlı bir gerekçelendirme teorisidir; dolayısıyla, güvenli bir temel gerektirmeyen bir bilgi birikimi, her küçük bölgenin doğru bir şekilde çözüldüğünden emin olmadan çözülen bir bulmaca gibi, bileşenlerinin birbirine kenetlenme gücü ile kurulabilir.
Gerileme problemini, alternatifleri döngüsel akıl yürütme vaya
sonsuz gerileme olarak açıklayan Aristoteles temelciliği esas alarak, temel
inanışları ortaya koydu. En ünlü temelci olan Descartes, kendi varoluşunun gerçeğinde
ve aklın ‘açık ve seçik’ fikirlerinde bir temel keşfetti, oysa John Locke deneyimde
bir temel buldu. Farklı temeller, farklı epistemolojik vurguları yansıtabilir (ampiristler
deneyimi vurgular, rasyonalistler aklı vurgular) ama her ikisini de harmanlayabilir.
1930'larda temelcilik üzerine tartışmalar yeniden canlandı.
Moritz Schlick, bilimsel bilgiyi, özel bir ifadeler sınıfının diğer inanışlar
aracılığıyla doğrulama gerektirmediği ve bir temel olarak hizmet ettiği bir
piramit gibi görürken, Otto Neurath, bilimsel bilginin nihai bir temelden
yoksun olduğunu ve bir sal gibi hareket ettiğini savundu. 1950'lerde temelcilik,
Willard Van Orman Quine'in etkisiyle düşüşe geçti; Quine, herhangi bir inanışın
kişinin tüm gerçekliğe ilişkin inanışları ağına bağlandığını ileri sürdü.
Klasik olarak, temelcilik temel inanışların yanılmazlığını
ve inanışlar arasında tümdengelimli akıl yürütmeyi -güçlü bir temelcilik-
varsaymıştı. 1975 civarında, zayıf temelcilik ortaya çıktı. Bu nedenle, son
temelciler, ya sayımsal tümevarım ya da en iyi açıklamaya yönelik çıkarım
yoluyla, yanılabilir temel inançlara ve bunlar arasında tümevarımsal akıl
yürütmeye çeşitli şekillerde izin vermişlerdir. Ve içselciler gerekçelendirme
araçlarına bilişsel erişime ihtiyaç duyarken, dışsalcılar böyle bir erişim
olmaksızın gerekçe bulurlar.
https://en.wikipedia.org/wiki/Foundationalism
5 Temmuz 2021
20 Ekim 2023
GERİ
(bilim felsefesi, filozofları)
GERİ
(bilimin metateorisi)
GERİ
(bilim felsefesi, tablo)
