Modele-Bağlı Gerçekçilik (model-dependent realism)

Modele bağlı-gerçekçilik, bilimsel fenomen modellerinin rolüne odaklanan bir bilimsel araştırma görüşüdür. Gerçekliğin bu modellere dayalı olarak yorumlanması gerektiğini ve belirli bir konuyu tanımlarken birkaç modelin örtüştüğü durumlarda, birden çok, eşit derecede geçerli gerçekliklerin var olduğunu iddia eder. Hiçbir şeyden kesinlikle emin olunamayacağı için bir modelin ‘gerçek gerçekliği’ hakkında konuşmanın anlamsız olduğunu, tek anlamlı şeyin, modelin kullanışlılığı olduğunu söyler.

Modele-bağlı gerçekçilik terimi, Stephen Hawking ve Leonard Mlodinow tarafından 2010 tarihli The Grand Design kitabında kullanıldı.

Model Seçimi

Modele-bağlı gerçekçilik, ‘reality-as-it-is-in-itself (kendinde-olduğu gibi-gerçeklik)’ fikrini reddetmemekle birlikte, bunu bilemeyeceğimizi, ancak modeller aracılığıyla bunun sadece bir yaklaşıklığının sağlandığını öne sürer. Modele-bağlı gerçekçilikte modellerin görüşü, modern bilime enstrümantalist yaklaşımla da ilgilidir; bir kavram veya teori, nesnel gerçekliği ne kadar doğru bir şekilde tanımladığının aksine, fenomenleri ne kadar etkili bir şekilde açıkladığı ve öngördüğü ile değerlendirilmelidir. İyi bir model:

1. Zariftir.
2. Birkaç isteğe bağlı veya ayarlanabilir öge içerir.
3. Mevcut tüm gözlemleri kabul eder ve açıklar.
4. Doğrulanmadıkları takdirde modeli çürütebilecek veya yanlışlayabilecek gelecekteki gözlemler hakkında ayrıntılı tahminlerde bulunur.

Yeni gözlemleri barındırmak için gereken değişiklikler çok düzensiz-karmaşık hale gelirse mevcut model, yeni bir modele duyulan ihtiyacı işaret eder. Elbette böyle bir değerlendirme diğer kriterler gibi subjektiftir. Hawking ve Mlodinow'a göre, günümüzde kullanılan çok başarılı modeller bile, doğası gereği arzu edilen bu kriterlerin hepsini karşılamıyor.

(a) İyi bir teori, doğru gözlem dizisini gösterir, (b) yeni gözlemlerle klasik teorinin yanlış olduğu sonucunu çıkarılabilir, (c) doğru teorilerin tanımlanması (http://www.science4all.org/article/model-dependent-realism/)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Model-dependent_realism

5 Temmuz 2021
20 Ekim 2023

 

GERİ (bilim felsefesi, filozofları)
GERİ (bilimin metateorisi)
GERİ (bilim felsefesi, tablo)