Metaliklik (metallicity)

Astronomide, metaliklik, hidrojen ve helyumdan daha ağır olan bir objede bulunan elementlerin bolluğudur. Evrendeki normal fiziksel maddenin çoğu hidrojen veya helyumdur; astronomlar ‘metaller’ kelimesini "hidrojen ve helyum dışındaki tüm elementler için uygun bir kısa terim olarak kullanırlar. Kelimenin bu kullanımı, bir metalin elektriksel yönden iletken bir katı olarak, geleneksel kimyasal veya fiziksel tanımından farklıdır. Nispeten yüksek karbon, azot, oksijen ve neon bolluğuna sahip yıldızlar ve bulutsular, astrofiziksel olarak ‘metal bakımından zengin’ olarak adlandırılır, ancak tüm bu elementler kimyada metal değildir.

Daha ağır elementlerin varlığı, evrendeki hidrojen ve helyumdan daha ağır elementlerin (metaller) çoğunluğunun, evrimleştikçe yıldızların çekirdeklerinde oluştuğu teorisi olan stellar nükleosentezden kaynaklanmaktadır. Zamanla stellar rüzgarlar ve süpernovalar metalleri çevreleyen ortama bırakır, stellararası ortamı zenginleştirir ve yeni yıldızların doğuşu için geri dönüşüm malzemeleri sağlar. Sonuçta, metal bakımından fakir erken evrende oluşan eski nesil yıldızlar, genellikle metal bakımından zengin bir evrende oluşan genç nesillerinkinden daha düşük metalikliğe sahip olur.

Daha sonra metaliklikle ilgili spektral özelliklere dayanan farklı yıldız türlerinin kimyasal bolluklarında gözlenen değişiklikler, 1944'te astronom Walter Baade'nin iki farklı yıldız popülasyonunun varlığını önermesine neden oldu. Bunlar yaygın olarak popülasyon I (metal bakımından zengin) ve popülasyon II (metal bakımından fakir) yıldızları olarak kabul edildi. 1978'de popülasyon III yıldızları olarak bilinen üçüncü bir stellar popülasyon tanıtıldı. Bu son derece metal fakiri yıldızların, evrende yaratılan ‘ilk-doğan’ yıldızlar olduğu teorileştirildi.


(a) Küresel küme M80; küresel kümelerdeki yıldızlar, çoğunlukla Popülasyon II'nin daha yaşlı, metal açısından fakir üyeleridir, (b) M68 düşük metalikliğe sahip küresel küme (https://www.astrobin.com/full/o2p2c7/0/)


(a) Gaz metalikliği, (b) yıldız metalikliği ve (c) SFR'nin evrimi; katı çizgiler, yıldız oluşum yasası katsayısı Aks sabitine sahip modeller, kesikli çizgiler başlangıçtaki yıldız oluşum yasası katsayısı Aks,i'nin değiştirildiği zamana bağlı Aks modelleridir.(https://academic.oup.com/mnras/article/474/1/1143/4584473)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Metallicity

1 Haziran 2021

 

GERİ (yıldız)
GERİ (stellar özellikler)