Evrimsel Yaşam Tarihi (evolutionary
history of life)

Yeryüzündeki yaşamın evrimsel tarihi, yaşamın ilk ortaya çıkışından günümüze kadar canlı ve fosil organizmaların evrimleştiği proseslerin (süreçler) izini sürer. Dünya yaklaşık 4.5 milyar yıl önce (Ga) oluştu ve kanıtlar yaşamın 3.7 Ga'dan önce ortaya çıktığını gösteriyor. (4.1-4.28 Ga kadar erken bir yaşam kanıtı olmasına rağmen, iddia edilen fosillerin tahminen biyolojik olmayan oluşumu nedeniyle, konu tartışılmaya devam etmektedir.)

Günümüzde bilinen tüm türler arasındaki benzerlikler, onların ortak bir atadan evrim süreciyle ayrıldığını göstermektedir. Yeryüzünde yaklaşık 1 trilyon tür yaşıyor, bunlardan sadece 1.75-1.8 milyonu adlandırılmış ve 1.6 milyonu merkezi bir veri tabanında belgelenmiştir. Şu anda yaşayan bu türler, yeryüzünde yaşamış olan tüm türlerin yüzde birinden daha azını temsil ediyor.

Yaşamın en eski kanıtı, Batı Grönland'daki 3.7 milyar yıllık metasedimanter kayalarda bulunan biyojenik karbon izlerinden ve stromatolit fosillerinden geliyor. 2015 yılında, Batı Avustralya'daki 4.1 milyar yıllık kayalarda olası ‘biyotik yaşam kalıntıları’ bulundu. Mart 2017'de, muhtemelen Yer’deki en eski yaşam biçimlerinin varsayımsal kanıtı, hidrotermal yarıkta (deniz tabanında jeotermal olarak ısınan suyun çıktığı bir yarık) keşfedilen fosilleşmiş mikroorganizmalar, Kanada'nın Quebec kentindeki Nuvvuagittuq Kuşağı'nda 4.28 milyar yıl önce yaşamış olabilecek çökeltiler şeklinde rapor edildi.

Bir arada var olan archaea ve bakterilerin mikrobiyal matları, erken Archean dönemi'nin başlarında baskın yaşam formuydu ve erken evrimdeki önemli adımların çoğunun bu ortamda gerçekleştiği düşünülüyor.

3.5 Ga civarında fotosentezin evrimi, sonunda atmosferde atık ürünü olan oksijenin birikmesine yol açarak, 2.4 Ga civarında başlayan büyük oksijenlenme olayına yol açtı. Eukaryote’ların (organelleri olan karmaşık hücreler) en eski kanıtı, 1.85 Ga ve daha önce mevcut olsalar da, metabolizmalarında oksijen kullanmaya başladıklarında çeşitliliği hızlandı.

Daha sonra, 1.7 Ga civarında, çok hücreli organizmalar, özel işlevler yerine getiren farklılaşmış hücrelerle ortaya çıkmaya başladı ve erkek ve dişi üreme hücrelerinin döllenme dönemi başladı.

En eski karmaşık kara bitkileri, Ön Kambriyen kayalarındaki karbon izotoplarından yaklaşık 850 (Ma) milyon yıl öncesine kadar uzanırken, yosun benzeri çok hücreli kara bitkileri yaklaşık 1 milyar yıl öncesine kadar uzanıyor, ancak kanıtlar, mikroorganizmaların en az 2.7 Ga’da.en eski karasal ekosistemleri oluşturduğunu gösteriyor.

Ediacara biota, Ediacaran döneminde ortaya çıkarken, omurgalılar, diğer modern çoğu phyla ile birlikte, Cambrian patlaması sırasında yaklaşık 525 milyon yıl önce ortaya çıktı. Permian döneminde memelilerin ataları da dahil olmak üzere synapsidler karaya hakim oldu, ancak bu grubun çoğu Permian–Triassic neslinin tükenme olayında 252 milyon yıl önce yok oldu.

Bu felaketten kurtulma sırasında, archosaurlar en bol kara omurgalıları oldular. Cretaceous–Paleogene neslinin tükenmesi olayından sonra 66 milyon yıl önce kuş olmayan dinozorlar öldü, memeliler boyut ve çeşitlilik açısından hızla arttı. Bu tür kitlesel yok oluşlar, yeni organizma gruplarının çeşitlenmesi için fırsatlar sağlayarak evrimi hızlandırmış olabilir.


Hayat (veya yaşam) zaman çizelgesi

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_history_of_life

18 Ekim 2020
26 Nisan 2023

  

GERİ (yer)
GERİ (doğal çevre)
GERİ (yeryüzü tablo)