Ceres, Cüce Gezegen (ceres, dwarf planet)

Ceres, Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasındaki asteroit kuşağında bulunan bir cüce gezegendir. Ceres, 1 Ocak 1801'de Giuseppe Piazzi tarafından Sicilya'daki Palermo Astronomik Gözlemevi'nde keşfedilen ilk asteroittir.

Ceres, aslen bir gezegen olarak kabul edildi, ancak 1850'lerde benzer yörüngelerde bulunan düzinelerce başka objenin keşfinden sonra bir asteroit olarak yeniden sınıflandırıldı. 2006'da tekrar bir cüce gezegen olarak sınıflandırıldı - daima Neptün'ün yörüngesinin içinde olan tek gezegen - çünkü 940 km (580 mi) çapında, gravitesinin onu plastik hale getirip bir spheroid olarak muhafaza edecek kadar büyük olan, tek asteroittir.

Ceres ‘küçük boyutlu’dur; en parlak anında bile, aşırı karanlık gökyüzü dışında, çıplak gözle görülemeyecek kadar soluktur. Görünür büyüklüğü 6,7 ila 9,3 arasında değişir ve her 15 – 16 aylık sinodik periyotta bir karşıtlıkta (Yer’e en yakın olduğu zaman) zirve yapar. Yüzey özellikleri en güçlü teleskoplarla bile zar zor görülebiliyor; robotik NASA uzay aracı Dawn 2015'teki yörünge görevi için Ceres'e yaklaşana kadar onlar hakkında çok az şey biliniyordu. (Sinodik periyot, bir objenin iki veya daha fazla objeye göre aynı noktada yeniden ortaya çıkması için geçen zamandır.)

Dawn, Ceres'in yüzeyinin su buzu ile karbonatlar ve kil gibi hidratlı minerallerin bir karışımı olduğunu buldu. Gravite verileri, Ceres'in kısmen çamurlu (buz-kaya) bir manto/çekirdeğe ve hacimce en fazla %30 buz olan daha az yoğun ancak daha güçlü bir kabuğa ayrıldığını göstermektedir. (Dawn: Ceres'in yörüngesine giren ilk uzay aracı.)

Ceres ‘küçük boyutlu’dur; bir zamanlar sahip olabileceği herhangi bir iç sıvı su okyanusu şimdiye kadar muhtemelen donmuştur. Ancak tamamen donmuş değildir: tuzlu sular hala dış mantodan akıyor ve yüzeye ulaşarak Ahuna Mons gibi kriyovolkanların yaklaşık her 50 milyon yılda bir oranında oluşmasına izin veriyor. Bu, Ceres'i Güneş'e en yakın bilinen kriyovolkanik cisim yapar ve tuzlu sular mikrobiyal yaşam için potansiyel bir yaşam alanı sağlar.

Ocak 2014'te, Ceres çevresinde ekzosfer olarak bilinen zayıf, geçici bir atmosfer yaratan su buharı emisyonları tespit edildi. Bu beklenmedik bir durumdu çünkü asteroitler tipik olarak kuyrukluyıldızların bir özelliği olan buhar yaymazlar.


(a) Ceres (sol altta), Ay ve Yer (ölçekli), (b) Ceres gerçek-renkte (2015), (c) Ceres’in, Yer’den elde edilmiş, geliştirilmiş bir Hubble görüntüsü (2004)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Ceres_(dwarf_planet)

31 mart 2022

 

GERİ (gezegen sistemi)
GERİ (astronomik obje)
GERİ (solar sistem)
GERİ (cüce gezegenler, genel)