Bipolar (iki-kutuplu) bir sızıntı, bir yıldızın kutuplarından iki sürekli gaz akışını kapsar. İki kutuplu sızıntılar, protpstarlarla (genç, yıldız oluşturan) veya post-AGB (asimptotik dev dal) yıldızlarla (genellikle bipolar bulutsu şeklinde) ilişkilendirilebilir.
Tipik olarak moleküler yay şokları, sıcak moleküler
hidrojenden rotasyonal-titreşimsel eşleşme-emisyonda gözlenir. Bu objeler
moleküler hidrojen emisyon-hat objeleri (MHO) olarak bilinir.
Bipolar sızıntılar, genellikle James Clerk Maxwell Teleskobu
gibi milimetre dalgalı teleskoplarla, sıcak karbon monoksit moleküllerinin
emisyonunda gözlenir, ancak diğer eser moleküller de kullanılabilir. Bipolar
sızıntılar genellikle yoğun, kara bulutlarda bulunur. En genç yıldızlarla
(10.000 yıldan daha küçük yaşta) ilişkili olma eğilimindedirler ve moleküler
yay şoklarıyla yakından ilişkilidirler. Aslında yay şoklarının, bipolar sızıntı
oluşturmak için çevreleyen buluttan yoğun gazı süpürdüğü veya ‘’sürüklediği’
düşünülmektedir.
Gelişmiş genç yıldızlardan (T Tauri yıldızları) gelen jetler
benzer yay şokları üretir, ancak bunlar optik dalga boylarında görülebilir ve
Herbig-Haro (HH) objeleri olarak adlandırılır. T Tauri yıldızları genellikle
daha az yoğun ortamlarda bulunur. Çevreleyen gaz ve tozun olmaması, HH objelerin
moleküler gazı sürüklemede daha az etkili olduğu anlamına gelir. Sonuç olarak,
görünür bipolar sızıntılarla ilişkilendirilmeleri daha az olasıdır.
Bipolar bir sızıntının varlığı, merkezi yıldızın hâlâ bir
yığılma diski aracılığıyla çevreleyen buluttan malzeme biriktirdiğini gösterir.
Sızıntı, malzeme yığılma diski boyunca merkezi yıldıza doğru sarmal olarak
açısal momentumun birikmesini hafifletir. Bu proto-gezegense jetlerdeki
magnetize malzeme protostellar diskteki geniş bir alandan gelir ve döner
durumdadır.
Bipolar sızıntılar, proto-gezegensel bulutsular, gezegen
bulutsular ve post-AGB yıldızlar gibi evrimleşmiş yıldızlardan da atılır.
Proto-gezegensel bulutsuların ve gezegensel bulutsuların
doğrudan görüntülenmesi, bu sistemler tarafından fırlatılan çıkışların
varlığını göstermiştir. Büyük spektroskopik radyal hız izleme kampanyaları,
post-AGB yıldızlardan yüksek hızlı sızıntıların veya jetlerin varlığını ortaya
çıkarmıştır. Bu jetlerin kökeni, yıldızlardan birine kütle transferi ve yığılmasının,
maddenin atıldığı bir yığılma diskinin oluşturulmasına yol açan bir ikili-eşin
varlığıdır. Bir magnetik alanın varlığı, maddenin nihai ejeksiyonuna ve yönlendirilmesine
neden olarak bipolar bir sızıntı veya jet oluşturur.
Her iki durumda da, bipolar sızıntılar büyük ölçüde
moleküler gazdan oluşur. Bunlar, saniyede onlarca, hatta belki yüzlerce
kilometre hızla gidebilirler.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bipolar_outflow
29 Mayıs 2021
