Ay, Yer’in tek doğal uydusudur. Yarıçapı, Yer’in çapının yaklaşık dörtte biri kadardır; büyük bir gezegenin boyutuna göre solar sistemdeki en büyük doğal uydu, genel olarak solar sistemdeki beşinci en büyük uydu ve. bilinen herhangi bir cüce gezegenden daha büyük bir gövdedir. Ay, önemli bir atmosfer, hidrosfer veya magnetik alandan yoksundur. Yüzey gravitesi, Yer’in (0.1654 g) altıda biri kadardır; Jüpiter'in uydusu Io, solar sistemde daha yüksek yüzey gravite ve yoğunluğuna sahip olduğu bilinen tek uydudur.
Ay, Yer’in yörüngesinde Yer’den ortalama 384
400 km (Yer çapının yaklaşık 30 katı) uzaklıkta döner. Ay'ın Yer etrafındaki
yörüngesi 27.3 günlük bir dönüş periyoduna sahiptir. 29.5 günlük her bir
sinodik dönem boyunca, Güneş’in aydınlattığı görünür yüzey sıfırdan %100'e
kadar değişir. Ay gelgit olarak Yer’e kilitlenmiştir, bu, Ay'ın kendi ekseni
üzerindeki tam dönüşünün uzunluğunun, aynı tarafının (yakın taraf) her zaman Yer’e
bakmasına neden olduğu ve biraz daha uzun ay gününür sinodik periyot ile aynı
olduğu anlamına gelir. Toplam ay yüzeyinin %59'u, librasyon nedeniyle
perspektif kaymalarla Yer’den görülebilir. (Sinodik periyot, bir objenin iki
veya daha fazla objeye göre aynı noktada yeniden ortaya çıkması için geçen
zamandır.)
En yaygın kabul edilen köken açıklaması,
Ay'ın yaklaşık 4.51 milyar yıl önce, Yer’den kısa bir süre sonra, gezegen ile
Theia adlı varsayımsal Mars boyutundaki bir gövde arasındaki dev çarpışmanın kalıntılarından
oluştuğunu ileri sürer. Daha sonra, Yer ile gelgit etkileşimiyle daha geniş bir
yörüngeye çekildi. Ay'ın yakın tarafı, parlak antik kabuklu yaylalar ile
belirgin çarpma kraterleri arasındaki boşlukları dolduran koyu volkanik maria (büyük,
karranlık, bazaltik düzlükler) ile belirgenlenmiştir. Büyük çarpma
havzalarının ve büyük yüzeylerinin çoğu, yaklaşık üç milyar yıl önce, İmbriyen
döneminin sonunda oluştu.
Ay yüzeyi, nispeten yansıtıcı-değildir.
Ancak, geniş bir açısal çapa sahip olduğu için dolunay, gece gökyüzündeki en
parlak gök objesidir. Ay'ın görünür boyutu, neredeyse Güneş'inkiyle aynıdır ve toplam
bir solar tutulma sırasında Güneş'i hemen hemen tamamen kaplamasına izin verir.
Ay'ın yeryüzü üzerindeki önemi ve düzenli
evreler döngüsü, tarih boyunca insan toplumları için kültürel referanslar ve
etkiler sağlamıştır; örneğin, dilde, takvim sistemlerinde, sanatta ve
mitolojide. Ay'a ulaşan ilk yapay obje, 1959'da Sovyetler Birliği'nin
mürettebatsız Luna 2 uzay aracıydı; bunu 1966'da Luna 9'un ilk başarılı yumuşak
inişi izledi. İnsanlı ay görevleri, 1969 ile 1972 yılları arasında yüzeye on
iki adam indiren Amerika Birleşik Devletleri'nin Apollo programıydı. Bunlar ve
daha sonraki mürettebatsız görevler, Ay'ın kökenleri, iç yapısı ve sonraki
tarihi hakkında ayrıntılı bir jeolojik anlayış geliştirmek için kullanılmış
olan ay kayalarını getirdi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Moon
31 Mart 2022
GERİ (gezegen sistemi)
GERİ (astronomik obje)
GERİ (solar sistem)
GERİ
(yeryüzü tablo)
