Sembol
|
A0
|
Antipartikül
|
kendisi
|
Teori
|
1977
|
Kütle
|
10−5
- 10−3 eV/c2
|
Statü
|
varsayımsal
|
Bozunum genişliği
|
109
- 1012 GeV/c2
|
Etkileşim
|
gravite,
elektromagnetik
|
Elektrik yükü
|
0 e
|
Spin
|
0
|
Aksiyon (A0),
kuantum renk dinamiğindeki kuvvetli CP (Charge+Parity) sorununu çözmek için, 1977
yılında Peccei-Quinn teorisiyle öne sürülen kuramsal bir temel partiküldür. Aksiyonlar
varsa ve belirli bir aralık içinde düşük bir kütleye sahipse, soğuk karanlık
maddenin bir bileşeni olabilirler. Aksiyon, güçte belirli bir dengeyi koruyarak
CP simetrisi korunur. Ama aksiyonların var olup olmadığı henüz net olarak bilinmiyor.
Evren
karanlık madde ile doldurulmak istenirse, bu karanlık maddenin belirli özelliklere
sahip olması gerekir. Karanlık madde kendisi ve başka maddelerle çok etkileşime
girmez. Ayrıca, karanlık maddenin oldukça çok, kararlı ve uzun ömürlü olması
gerekiyor; ileri sürülen aksiyonların bazı özelliklerinin aranan bu niteliklere
uygun olduğu görülmektedir. Aksiyonun karanlık madde olması kabul edildiğinde, karanlık
madde gözlemlenebilir.
Event
Horizon Teleskobu'nun saptadığı veriler dışında, direkt olarak süper kütleli
kara delikler gözlenememiştir, sadece dönen ve etraflarında görünen malzemeler
görebilmektedir. Bu malzemenin özelliklerinden kara deliklerin boyutu ve kütlesi
tahmin edilebiliyor, ama karadelikler doğrudan izlenemiyor. Yani hiç karadelik
olmayabilir. Karadelikler, galaksilerin merkezlerinde saklanan aksiyon çekirdekleri
olabilir. Galaksi büyüdükçe, daha fazla aksiyon maddesi barındırır ve ortadaki
aksiyon çekirdeği büyüyebilir.
Kozmoloji
ile ilgili eksen teorisi, aksiyonların elektrik yükü olmayacağını, 10−6
ile 1 eV / c2 aralığında çok küçük bir kütleye sahip olabileceğini, güçlü
ve zayıf kuvvetlerle çok az etkileşebileceğini öngörmüştür. Özellikleri nedeniyle
aksiyonlar sıradan maddeyle sadece minimum seviyelerde etkileşime girebilirler.
Tipik bazı aksiyon Feynman diyagramları: (a) aksiyonların gluonlarla etkileşimi, (b)
aksiyonun fotonlara buzunumu, (c) iki Compton saçılması (sol) ve Primakoff
prosesi (sağ)
Güneş'ten akan ve aksiyonlar olarak bilinen karanlık madde partikülleri,
Dünya'nın magnetik alanında X-ışınlarına dönüşür. (fotoğraf: University of
Leicester.)
23 Ekim 2019
GERİ
(partikül fiziği)
GERİ
(temel Partiküller)
GERİ
(temel kuramsal partiküller)
