A Priori ve A Posteriori (a priori and a posteriori)

A-priori (apriori) ve a-posteriori (aposteriori) felsefede, bilgi, gerekçelendirme veya argüman türlerini ampirik kanıt veya deneyime güvenerek ayırt etmek için kullanılan Latince ifadelerdir. A-priori bilgi, deneyimden bağımsızdır: örnekler matematik, tautolojiler ve saf mantıktan çıkarımı kapsar. A-posteriori bilgi, deneysel kanıta dayalıdır; örnekler çoğu bilim alanını ve kişisel bilginin yönlerini içerir.

Her iki terim de Öklid'in ‘Elementler’ inde yer alır; ancak felsefe tarihindeki en etkili eserlerden biri olan Immanuel Kant' ın ‘Critique of Pure Reason’nıyla popüler hale getirilmiştir. Her iki terim de öncelikle ‘bilgi’ ismine (yani a-priori bilgi) modifier olarak kullanılır. A-priori, ‘hakikat’ gibi diğer isimleri değiştirmek için de kullanılabilir. Felsefeciler ayrıca apriority, apriorist ve aprioricity'yi a-priori olma niteliğine atıfta bulunan isimler olarak kullanabilir.



A priori (öncel bilgi): A priori bilgi deneyimlenmemiş bilgi demektir. Deneyden önce deneyden bağımsız anlamlarına gelen bir felsefi terimdir. Zihinsel süreçlerimize ait deneylerdir. A priori kesin bilgidir. A priori bilgiler ” Apaçık Doğrular”dır. Örneğin ‘Tanrı vardır‘ diyebiliriz ancak bunun deneyi yapılamaz veya henüz yapılamamıştır.  Bu nedenle bu iddia yanlışlanamaz dolayısıyla kesin yani a priori bilgidir. A priori bilgiler kesin olarak bilinen şeyler olduğu için sonuçları doğru’da olabilir yanlışta olabilir.
A posteriori (sonsal bilgi): A posteriori bilgi deneyimlenmiş bilgi anlamına gelir. Bu yönüyle A priori bilginin tam zıttıdır. A posteriori bilgi deneyden sonra ve deneyle elde edilmiş bilgi anlamına gelir. Bu bilgi türünde apaçık doğrular ancak deneyden sonra ve her deneyde aynı sonuç alınıyorsa meydana gelir. A posteriori bilgiye deneyle bilinen doğrular diyebiliriz. https://www.dahifilozof.com/bilginin-dogasi-a-priori-a-posteriori/

 

https://en.wikipedia.org/wiki/A_priori_and_a_posteriori

25 Mart 2021
19 Ekim 2023

 

GERİ (bilim felsefesi, filozofları)
GERİ (kavramlar)
GERİ (bilim felsefesi, tablo)