X-ray patlayıcılar (XRB) elektromagnetik spektrumun X-ışını rejiminde zirve yapan aydınlıkta periyodik ve hızlı artışlar sergileyen (tipik olarak 10 veya daha büyük bir faktör) X-ışını ikili yıldızların bir sınıfıdır. Bu astrofiziksel sistemler, biriken bir kompakt objeden ve bir ana dizi eşlik eden 'verici' yıldızdan oluşur.
Bir X-ışını ikili sistemindeki kompakt bir obje, bir nötron
yıldızından veya bir kara delikten oluşur; ancak, bir X-ışını patlamasının
yayılmasıyla birlikte, eşlik eden yıldız
bir nötron yıldızı olarak sınıflandırılabilir, çünkü kara deliklerin bir yüzeyi
yoktur ve biriken tüm malzeme olay ufkunun ötesinde kaybolur. Donör yıldızın
kütlesi, hidrojenin helyuma kaynaştığı ve X-ışınları üreterek bir patlama
oluşturana kadar biriktiği nötron yıldızının yüzeyine düşer.
Verici (donor) yıldızın kütlesi, sistemi, ‘yüksek kütleli
X-ışını ikili’ (HMXB, >10 güneş kütlesi M☉) ve ‘düşük kütleli X-ışını
ikili’ (LMXB, < 1 M☉) olarak sınıflandırmak için kullanılır.
X-ışını patlayıcılar, diğer X-ışını süreksiz kaynaklardan
gözlemsel olarak farklıdır; keskin bir yükselme süresi (1 – 10 saniye) ve
ardından spektral yumuşama gösterirler. Bireysel patlama enerjileri, 1032–33
joule'luk entegre bir akı ile karakterize edilir. Patlama akısının kalıcı akıya
oranı a, 10 – 103 arasında
değişir, ancak tipik olarak 100 mertebesindedir.
Bu sistemlerin çoğundan yayılan X-ışını patlamaları
saatlerden günlere kadar değişen zaman ölçeklerinde tekrar eder, ancak bazı
sistemlerde daha uzun tekrarlama süreleri sergilenir. 5-20 dakika arasında
tekrarlama süreleri olan zayıf patlamalar henüz açıklanmamıştır, ancak
gözlemlenmektedir.
XRB kısaltması objeyi (X-ışını patlayıcı) veya ilişkili
emisyonu (X-ışını patlaması) ifade edebilir. I ve II olarak adlandırılan iki
tür XRB vardır;. Tip I, tip II'den çok daha yaygındır. Tip I termonükleer
kaçaktan kaynaklanırken, tip II gravitasyonal enerji salınımından meydana gelir.
https://en.wikipedia.org/wiki/X-ray_burster
9 Mayıs 2021
