Astronomi ve astrobiyolojide yaşanabilir bölge, veya daha kesin olarak yıldız çevresi yaşanabilir bölge, yeterli atmosferik basınç verildiğinde gezegen yüzeyinin sıvı suyu destekleyebildiği bir yıldızın etrafındaki yörünge aralığıdır. Yaşanabilir bölgenin sınırları, Yer’in Güneş Sistemindeki konumuna ve Güneş'ten aldığı ışınım enerjisinin miktarına bağlıdır. Sıvı suyun Yer’in biyosferi için önemi nedeniyle, yaşanabilir bölgenin doğası ve içindeki nesneler, Yer benzeri dünya dışı yaşamı ve zekayı destekleyebilen gezegenlerin kapsamını ve dağılımını belirlemede etkili olabilir.
Yaşanabilir
bölge aynı zamanda Goldilocks bölgesi olarak da adlandırılır; bu, küçük bir
kızın üç öğeden oluşan setler arasından seçim yaptığı ve çok aşırı olanları
reddettiği 'Goldilocks ve Üç Ayı' adlı çocuk masalının bir metaforu, kinayesi
ve zıtlığıdır (büyük ya da küçük, sıcak ya da soğuk, vb.) ve ortadakine, yani
'tam olarak doğru' olana karar vermek.
Konsept
ilk kez 1953'te sunulduğundan bu yana, birden fazla yaşanabilir bölge
gezegeninden oluşan bazı sistemler de dahil olmak üzere, birçok yıldızın bir yaşanabilir
bölge gezegenine sahip olduğu doğrulandı. Süper Yer’ler veya gaz devleri olan
bu tür gezegenlerin çoğu Yer’den daha büyüktür, çünkü büyük gezegenlerin tespit
edilmesi daha kolaydır.
4
Kasım 2013'te gökbilimciler, Kepler uzay teleskopu verilerine dayanarak, Samanyolu'ndaki
Güneş benzeri yıldızların ve kırmızı cücelerin yaşanabilir bölgelerinde
yörüngede dönen 40 milyar kadar Yer boyutunda gezegen olabileceğini bildirdi. Yaşanabilir
bölge aynı zamanda doğal uyduların yaşanabilirliğine ilişkin ortaya çıkan alan
açısından da özellikle ilgi çekicidir, çünkü yaşanabilir bölgedeki gezegen
kütleli ayların sayısı gezegenlerden daha fazla olabilir.
Daha
sonraki yıllarda, yaşanabilir bölge kavramı yaşamın temel kriteri olarak sorgulanmaya
başlandı, dolayısıyla kavram hâlâ gelişmeye devam ediyor. Araştırma ve
incelemerden ulaşılan bazı kavramlar:
·
Dünya dışı sıvı su olduğuna dair kanıtların
keşfedilmesinden bu yana, önemli miktarda suyun yıldız çevresindeki yaşanabilir
bölgenin dışında oluştuğu düşünülüyor.
·
Solar sistemin litosferlerinde ve
astenosferlerinde var olduğu bilinen büyük miktarda sıvı su göz önüne
alındığında, Yer’inki gibi yıldız enerjisinden bağımsız olarak var olan derin
biyosferler kavramı artık astrobiyolojide genel olarak kabul edilmektedir.
·
Gelgit ısınması veya radyoaktif bozunma gibi
diğer enerji kaynakları tarafından desteklenen veya atmosferik olmayan yollarla
basınçlandırılan sıvı su, başıboş gezegenlerde veya uydularında bile
bulunabilir.
·
Sıvı su ayrıca, farklı koligatif özelliklerinden
dolayı, örneğin Dünya'daki deniz suyundaki sodyum klorürler, ekvator Mars'taki
klorürler ve sülfatlar veya amonyaklarla birlikte daha geniş bir sıcaklık ve
basınç aralığında bir çözelti olarak mevcut olabilir.
Ek
olarak, alternatif biyokimyalara dayalı varsayımsal yaşama uygun su dışı çözücülerin
yüzeyde sıvı halde bulunabileceği başka yıldız çevresi bölgeler de önerilmiştir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Habitable_zone
11 Eylül 2024
GERİ (astrobiyoloji)
