Kararlı ana dizi yıldızının içi, kuvvetlerin birbirini
sürekli karşıladığı bir denge hâlindedir. Birbirini dengeleyen kuvvetler içeri
doğru yönelen kütle çekim kuvveti ve bunu karşılayan plazma gazının ısı
erkidir. Bu kuvvetlerin birbirini dengelemesi için tipik bir yıldızın
çekirdeğindeki sıcaklık en az 107 K olmalıdır. Bir ana dizi yıldızının hidrojen
yakan çekirdeğinde ortaya çıkan sıcaklık ve basınç çekirdek kaynaşmasının
oluşması ve yıldızın daha fazla çökmesini önleyecek kadar yeterli enerji
üretir.
Eleman çekirdekleri yıldızın çekirdeğinde kaynaştıkça gama
ışınları şeklinde enerji yayarlar. Bu fotonlar çevresini saran plazma ile
etkileşime girerek çekirdeğe ısı enerjisi eklerler. Ana dizideki yıldızlar
hidrojeni helyuma çevirerek yavaş ve düzenli artan bir oranda çekirdekteki
helyumu artırırlar. Sonunda helyum oranı baskın hâle gelir ve çekirdekteki enerji
üretimi durur. Bunun yerine 0,4 güneş kütlesinden büyük yıldızlarda yozlaşmış
helyum çekirdeğin çevresinde yavaşça genişleyen kabukta çekirdek kaynaşması
oluşur.
Hidrostatik dengenin dışında kararlı bir yıldızın içinde enerji
dengesini sağlayacak ısıl denge de bulunur. İçeride bulunan ışınsal sıcaklık
eğimi sonucunda dışarıya doğru sürekli olarak bir enerji akısı oluşur. Yıldızın
herhangi bir katmanından dışa doğru akan enerji akısı, yukarıdan içeriye doğru
gelen enerji akısına tam olarak denktir.
Işınım bölgesi yıldızın içinde erke akısını sağlayacak kadar
verimli bir ışınım aktarımı olan bölgedir. Bu bölgede plazma hareketsizdir ve
herhangi bir kütle hareketi sönümlenir. Eğer böyle olmazsa plazma dengesiz hâle
gelir ve ısıyayımsal bölge oluşturacak şekilde ısıyayım (konveksiyon) oluşur.
Bu çekirdeğin yakınında ya da dış katmanın yüksek donukluk olan bölgelerinde,
çok yüksek erke akısının ortaya çıktığı yerlerde ortaya çıkar.
Ana dizi yıldızının gözlemci tarafından görülebilen kısmına fotosfer
denir. Bu katmanda yıldızın plazma gazı ışığın fotonlarına karşı saydamlaşır. Çekirdekte
üretilen enerji fotosferden uzaya doğru yayılır. Yıldız lekeleri ya da ortalamadan
düşük sıcaklığa sahip bölgelerde fotosfer ortaya çıkar. Fotosferin üzerinde
yıldız atmosferi bulunur.
17 Eylül 2019
GERİ (astrofizik)
GERİ
(yıldızlar)
