Partikül Fiziğinde Çeşniler (flavors in particle physics)

 Partikül fiziğinde, çeşni (flavor), temel bir partikülün türünü ifade eder. Standart Model altı kuark çeşnisi ve altı lepton çeşnisi içerir. Bunlar, geleneksel olarak çeşni kuantum sayılarıyla parametrelendirilir. Ayrıca, kuark-lepton nesiller için önerilen bazı aile simetrileri tarafından da tanımlanabilirler.

Çeşni kuantum sayıları	I veya I3: izospin	C: Tılsım (charm) kuantum sayısı	S: Acaiplik (strange-ness)	T: Üstlük (topness)	B′: Altlk (bottom-ess)
İlişkili kuantum sayıları	B: Baryon sayısı	L: Lepton sayısı	T veya T3: zayıf izospin	Q: Elektrik yükü	X: X-Yük veya X
Kombi-nasyonlar	Y: Hiperyük	YW: Zayıf hiperyük
Çeşni karıştır- ma	CKM matris	PMNS matris	QLC: Çeşni tamamlayıcılığı (flavour complementarity)

Çeşni (Flavor) Kuantum Sayıları

I veya I₃: İzospin

Nükleer fizik ve partikül fiziğinde izospin (I) güçlü etkileşimle ilgili bir kuantum sayıdır. Daha spesifik olarak, izospin simetrisi, baryonlar ve mesonların etkileşimlerinde daha geniş olarak görülen çeşni simetrisinin bir alt kümesidir.

C: Tılsım (Charm) Kuantum Sayısı

Tılsım, bir partikülde bulunan tılsım kuarklar (c) sayısı ve tılsım antikuarklar (͞c) sayısı arasındaki farkı yansıtan çeşni kuantum sayısıdır.

C = n_c − n _͞c

c: tılsım kuarklar, ͞c: tılsım antikuarklar

S: Acaiplik (Strangeness)

Partikül fiziğinde acaiplik (S), kısa bir süre içinde meydana gelen güçlü ve elektromagnetik etkileşimlerde partiküllerin bozunumunu tanımlamak için kuantum sayısı olarak ifade edilen bir özelliktir.

S = – (n_s – n _͞s)

n_s: acaip kuark(s) sayısı, n _͞s: acaip antikuark (͞s) sayısı

T: Üstlük (Topness)

Üstlük, bir çeşni kuantum sayısıdır; bir partikülde bulunan üst kuarkların (t) sayısı ve üst antikuarkların (͞t) sayısı arasındaki farkı gösterir.

T = n_t – n _͞t

Geleneksel olarak, üst kuarklar +1'lik bir üstliğe ve üst antikuarklar -1'lik bir üstliğe sahiptir.

B′: Altlk (Bottomness)

Fizikte altlık, bir partikülde bulunan alt antikuarkların (n _͞b) sayısı ve alt kuarkların (n_b) sayısı arasındaki farkı yansıtan çeşni kuantum sayısıdır.

B’ = − (n_b − n _͞b)

n_b: alt kuarkların sayısı, n _͞b: alt anti kuarkların sayısı

İlişkili Kuantum Sayıları

B: Baryon Sayısı

Partikül fiziğinde baryon sayısı, bir sistemin kesinlikle korunan ilave kuantum sayısıdır.

B = 1/3 (n_q − n _͞q)

n_q: kuarkların sayısı, n _͞q: anti kuarkların sayısı

L: Lepton Sayısı

Partikül fiziğinde lepton sayısı (lepton yükü de denir), bir temel partikül reaksiyonunda, leptonların sayısı ve antileptonların sayısı arasındaki farkı gösteren korunmuş bir kuantum sayıdır.

L = n_l – n _͞l

n_l: lepton sayısı, n _͞l :antilepton sayısı

T veya T₃: Zayıf İzospin

Partikül fiziğinde zayıf izospin, zayıf etkileşimle ilgili bir kuantum sayıdır; güçlü etkileşim altındaki izospin olgusuna paralellik gösterir.

Q: Elektrik Yükü

Elektrik yükü maddenin fiziksel özelliğidir; İki tür elektrik yükü vardır: pozitif (protonlar tarafından taşınır) ve negatif (elektronlar tarafından taşınır).

X: X-Yük veya X

Partikül fiziğinde, X-yükü SO(10) büyük birleşme teorisi ile ilişkili korunmuş bir kuantum sayıdır. Güçlü, zayıf, elektromagnetik, yer çekimsel ve Higgs etkileşimlerinde korunduğu düşünülmektedir.

X = 5 (B – L) – 2Y_W

B: baryon sayısı, L: lepton sayısı, Y_W: zayıf hiperyüktür.

Kombinasyonlar

Y: Hiperyük

Partikül fiziğinde hipertük Y, güçlü kuvvet altında korunan bir kuantum sayısıdır. Hiperyük kavramı, izospin ve çeşniyi tek bir şarj operatöründe birleştirir.

Y = (B + S + C + B′ + T)

Y = 2 (Q − I₃)

Y_W: Zayıf Hiperyük

Partikül fiziğinin elektrozayıf etkileşimlerinin Standart Model’inde zayıf hiperyük, elektrik yükü ve zayıf izospin üçüncü bileşenini içeren bir kuantum sayıdır.

Y_W = 2 (Q − T₃)

X + 2Y_W = 5 (B − L)

Çeşni Karıştırma

CKM matris

Partikül fiziği Stansart Model’de ‘Cabibbo–Kobayashi–Maskawa matrix, CKM matrix, quark mixing matrix, or KM matrix’ çeşni- değiştirici zayıf etkileşimin gücü hakkında bilgi içeren üniter bir matristir.

PMNS Matris

Partikül fiziğinde, Pontecorvo–Maki–Nakagawa–Sakata matris (PMNS), Maki–Nakagawa–Sakata matris (MNS), lepton karıştırma matrisi ve nötrino karıştırma matrisi: Üniter bir karışım matrisidir; serbestçe çoğaldıklarında ve zayıf etkileşimlerde yer aldıklarında nötrinoların kuantum hallerinin uyumsuzluğu hakkında bilgi içerir.

QLC: Çeşni Tamamlayıcılığı (Flavour Complementarity):

Kuark–lepton tamamlayıcılığı, kuarklar ve leptonlar arasındaki olası temel simetridir. İlk olarak 1990 yılında Foot ve Lew tarafından önerilmiş olup, kuarklar gibi leptonların da üç "renkli" olduğunu varsaymaktadır.

https://en.wikipedia.org/wiki/Flavour_(particle_physics)

8 Kasım 2019

GERİ (astrofizik)