Moleküler geometri, bir molekülü oluşturan atomların üç boyutlu düzenidir. Molekülün genel şeklinin yanı sıra bağ uzunluklarını, bağ açılarını, burulma açılarını ve her atomun konumunu belirleyen diğer geometrik parametreleri içerir.
Moleküler geometri, bir maddenin reaktivitesi, polaritesi, maddenin
fazı, rengi, magnetizması ve biyolojik aktivitesi dahil olmak üzere çeşitli
özelliklerini etkiler. Bir atomun oluşturduğu bağlar arasındaki açılar
molekülün geri kalanına yalnızca zayıf bir şekilde bağlıdır; yani bunlar
yaklaşık olarak yerel ve dolayısıyla aktarılabilir özellikler olarak
anlaşılabilir.
Moleküler yapı türleri
Bir bağ açısı, iki bitişik bağ arasındaki geometrik açıdır. Basit
moleküllerin bazı yaygın şekilleri şunlardır:
·
Lineer: Lineer (doğrusal) bir modelde atomlar
düz bir çizgide bağlanır. Bağ açıları 180° olarak ayarlanmıştır. Örneğin
karbondioksit ve nitrik oksit doğrusal bir moleküler şekle sahiptir.
·
Trigonal planar: Trigonal planar (düzlemsel)
şekle sahip moleküller üçgenimsi şeklindedir ve tek bir düzlemdedir (düzsel).
Sonuç olarak bağ açıları 120° olarak ayarlanır. Örneğin bor triflorür.
·
Açısal: Açısal moleküller (bent veya V şeklinde
de denir) doğrusal olmayan bir şekle sahiptir. Örneğin, yaklaşık 105°'lik bir
açıya sahip olan su (H2O) molekülü gibi. Bir su molekülünde iki çift
bağlı elektron ve iki ortaklanmamış yalnız çift bulunur.
·
Tetrahedral: Tetra- dört anlamına gelir ve
-hedral bir katının yüzüyle ilgilidir, dolayısıyla "tetrahedral"
kelimenin tam anlamıyla ‘dört yüze sahip’ anlamındadır. Bu şekil, tek bir
merkez atomunda dört bağın olduğu ve hiçbir ekstra paylaşılmamış elektron
çiftinin bulunmadığı durumlarda bulunur. VSEPR'ye (valence-shell electron pair
repulsion theory) göre, elektron bağları arasındaki bağ açıları arccos(−1/3) =
109,470 dir. Örneğin metan (CH4) tetrahedral bir moleküldür.
·
Oktahedral: Octa- sekiz anlamına gelir ve
-hedral bir katının yüzüyle ilgilidir, dolayısıyla oktahedral, ‘sekiz yüze
sahip’ anlamındadır. Bağ açısı 90 derecedir. Örneğin, kükürt heksaflorür (SF6)
oktahedral bir moleküldür.
·
Trigonal piramidal: Trigonal piramidal moleküler
geometrik bir molekül, üçgen tabanlı piramit benzeri bir şekle sahiptir.
Doğrusal ve trigonal düzlemsel şekillerden farklı olup, tetrahedral
oryantasyona benzer. Tipik bir örnek amonyaktır (NH3).
https://en.wikipedia.org/wiki/Molecular_geometry
24 Eylül 2023
