Modifiye Newtonian dinamiği (MOND), galaksilerin gözlenen özelliklerini açıklamak için Newton yasalarında değişiklik öneren bir hipotezdir. Galaksilerin neden şu anda anlaşılan fizik yasalarına uymadığını açıklamak açısından karanlık madde hipotezine bir alternatiftir.
1982'de oluşturulan ve ilk olarak 1983'te İsrailli fizikçi
Mordehai Milgrom tarafından yayınlanan hipotezin orijinal motivasyonu, Newton
mekaniğine dayanarak galaksilerdeki yıldızların hızlarının, neden beklenenden
daha büyük olduğunun gözlemlendiğini açıklamaktı.
Milgrom, bir galaksinin dış bölgelerinde bir yıldızın maruz
kaldığı gravitasyonal kuvvet merkezcil ivmenin karesiyle (Newton'un ikinci
yasasında olduğu gibi, merkezcil ivmenin kendisinin aksine) orantılıysa veya
alternatif olarak gravitasyonal kuvvet yarıçapla ters doğrusal olarak değişirse
(Newton'un gravitasyonal yasasında olduğu gibi yarıçapın ters karesinin aksine)
bu tutarsızlığın giderilebileceğini belirtti.
MOND'da Newton yasalarının ihlali, galaksilerin
karakteristiği olan, ancak solar sistemde veya yeryüzünde tipik olarak
karşılaşılan herhangi bir şeyin çok altında olan son derece küçük hızlanmalarla
meydana gelir.
MOND, modifiye (değiştirilmiş) gravite olarak bilinen bir
teori sınıfı örneğidir; galaksilerin dinamiğinin devasa, görünmez karanlık
madde haleleri tarafından belirlendiği hipotezine bir alternatiftir.
Milgrom'un orijinal önerisinden sonra MOND savunucuları,
karanlık maddenin sonuçları olarak anlaşılmasının zor olduğunu belirttikleri
çeşitli galaktik fenomenleri başarılı bir şekilde tahmin ettiklerini iddia
ettiler. Bununla birlikte, MOND ve genellemeleri, gökada kümelerinin gözlenen
özelliklerini yeterince açıklamamaktadır ve hipotezden tatmin edici bir
kozmolojik model oluşturulmamıştır.
2017'de gravitasyonal dalgaların hızının ışık hızına kıyasla
doğru olarak ölçümü, karanlık maddeyi dışlamak için modifiye gravite kullanan
birçok hipotezi reddetti. Bununla birlikte, aynı çalışmaya göre hem Milgrom'un
bi-metrik MOND formülasyonu hem de yerel olmayan MOND dışlanmamıştır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Modified_Newtonian_dynamics
13 Eylül 2021
GERİ (gravitasyon
ve görelilik)
GERİ (genel
rölativiteye alternatifler)
GERİ
(klasik)
