Matematiksel psikoloji, algısal, düşünce, bilişsel ve motor süreçlerin matematiksel modellenmesine dayanan psikolojik araştırmaya yönelik bir yaklaşımdır. Ölçülebilir uyarıcı özellikleri, ölçülebilir davranışla ilişkilendiren yasa-benzeri kuralların oluşturulmasıdır.
Matematiksel yaklaşım, daha kesin olan ve dolayısıyla daha katı
ampirik doğrulamalar sağlayan hipotezler türetme amacıyla kullanılır.
Matematiksel psikolojide beş ana araştırma alanı vardır: öğrenme ve hafıza,
algı ve psikofizik, seçim ve karar verme, dil ve düşünme, ölçme ve ölçeklendirme.
Psikoloji bağımsız bir bilim dalı olarak, en az on yedinci yüzyıla kadar
uzanan fizik bilimlerinden daha yeni bir disiplindir. Matematiğin psikolojiye
uygulanması, bu tür bir yaklaşımın, fizik bilimlerindeki başarısını yakalama
umuduyla yapılmıştır.
Psikolojide matematik kabaca iki alanda yaygın olarak
kullanılmaktadır:
·
biri, matematiksel psikolojiye yol açan
psikolojik teorilerin ve deneysel olguların matematiksel modellenmesi,
·
diğeri, ise psikometriye yol açan psikolojideki kantitatif
ölçüm uygulamalarının istatistiksel yaklaşımıdır.
Davranışın ölçülmesi bu çalışmada temel olduğundan, ölçme teorisi
matematiksel psikolojide merkezi bir konudur. Matematiksel psikoloji bu nedenle
psikometri ile yakından ilişkilidir. Ayrıca:
·
Psikometri çoğunlukla statik değişkenlerdeki
bireysel farklılıklarla (veya popülasyon yapısıyla) ilgilenirken, matematiksel
psikoloji, 'ortalama bireyden' anlaşılan algısal, bilişsel ve motor süreçlerin
süreç modellerine odaklanır.
·
Psikometri popülasyonda gözlemlenen değişkenler arasındaki
stokastik bağımlılık yapısını araştırırken, matematiksel psikoloji neredeyse
yalnızca deneysel paradigmalardan elde edilen verilerin modellenmesine
odaklanır ve bu nedenle deneysel psikoloji, bilişsel psikoloji ve psikonomiyle
daha da yakından ilişkilidir.
·
Hesaplamalı sinir bilimi ve ekonometri gibi,
matematiksel psikoloji teorisi de insan beyninin sorunları optimize edilmiş bir
şekilde çözmek için geliştiğini varsayarak sıklıkla istatistiksel optimalliği
yol gösterici bir ilke olarak kullanır.
Bilişsel psikolojinin ana temaları (örneğin, sınırlı veya sınırsız
işlem kapasitesi, seri veya paralel işleme) ve bunların sonuçları, matematiksel
psikolojideki titiz analizlerde merkezi öneme sahiptir.
Matematiksel psikologlar, başta psikofizik, duyum ve algı, problem
çözme, karar verme, öğrenme, hafıza, dil ve davranışın niceliksel analizi olmak
üzere psikolojinin birçok alanında faaliyet göstermekte ve klinik psikoloji,
sosyal psikoloji, eğitim psikolojisi ve müzik psikolojisi gibi, psikolojinin
diğer alt alanlarının çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Mathematical_psychology
25 Ocak 2024
GERİ (matematik anasayfa)
