Klasik fizikte ve genel kimyada madde, kütlesi olan ve hacmiyle yer kaplayan her türlü substanstır. Dokunulabilen tüm gündelik objeler sonuçta etkileşim halindeki atom-altı partiküllerden meydana gelen atomlardan oluşur. Bilimsel kullanımın yanı sıra günlük kullanımda da madde genellikle atomları ve onlardan oluşan her şeyi ve herhangi bir partikülü (veya partiküllerin birleşimini) içerir; sanki hem durgun kütleye hem de hacme sahipmiş gibi davranır. Ancak fotonlar gibi kütlesiz partikülleri veya ışık veya ısı gibi diğer enerji olaylarını veya dalgaları içermez.
Madde
çeşitli hallerde (veya fazlarda) bulunabilir. Bunlara katı, sıvı ve gaz gibi
klasik günlük fazlar dahildir; örneğin su buz, sıvı su ve gazlı buhar olabilir.
Ancak plazma, Bose–Einstein kondensatları, fermiyonik kondensatlar ve
kuark–gluon plazması dahil olmak üzere başka durumlar da mümkündür.
Atomlar
genellikle proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve etrafını saran, ‘yer
kaplayan’ yörüngedeki elektronlardan oluşan bir ‘bulut’ olarak hayal
edilebilir. Ancak bu sadece biraz doğrudur, çünkü atom-altı partiküller ve
özellikleri kuantum doğaları tarafından yönetilir, bu da gündelik objelerin
hareket ettiği gibi hareket etmedikleri anlamına gelir, partiküller kadar
dalgalar gibi de hareket edebilirler ve iyi tanımlanmış boyutlara veya
konumlara sahip değildirler.
Partikül
fiziği standart modelinde madde temel bir kavram değildir, çünkü atomların
temel bileşenleri, kelimenin gündelik anlamında içsel bir 'boyut' veya 'hacim'e
sahip olmayan kuantum varlıklardır. Dışlama ilkesi ve diğer temel etkileşimler
nedeniyle, fermiyonlar (kuarklar, leptonlar) olarak bilinen bazı 'nokta partiküller'
ve birçok bileşik ve atom, günlük koşullar altında etkili bir şekilde diğer partiküllerden
uzak durmaya zorlanır; bu da bize uzay kaplayan madde özelliğini yaratır.
Doğa
bilimleri tarihinin büyük bir kısmında insanlar maddenin kesin doğası üzerine
düşünmüşlerdir. Maddenin ayrık yapı taşlarından oluştuğu fikri, maddenin partikül
teorisi olarak adlandırılan fikir, hem eski Yunanistan'da hem de eski Hindistan'da
ortaya çıktı. Maddenin partikülat teorisini öneren ilk filozoflar arasında
antik Hintli filozof Kanada (~ MÖ 6. yüzyıl veya sonrası), Yunan filozofu
Leucippus (MÖ ~490) ve Yunan filozofu Demokritos (M.Ö.~470-380) yer alır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Matter
2
Mayıs 2024
GERİ (biyoloji)
