Levha tektoniği, yedi büyük levhanın büyük ölçekli hareketini ve Yer litosferin daha fazla sayıda küçük levhasının hareketlerini tanımlayan bilimsel bir teoridir, çünkü Yer’de 3,3 ila 3,5 milyar yıl önce tektonik süreçler başladı. Model, 20. yüzyılın ilk on yıllarında geliştirilen bir fikir olan kıtasal sürüklenme kavramına dayanıyor. Jeorbilimsel topluluk, deniz tabanı yayılmasının 1950'lerin sonlarında ve 1960'ların başlarında onaylanmasının ardından plaka tektoniği teorisini kabul etti.
Bir gezegenin (kabuk ve üst manto) en katı dış kabuğu olan
litosfer, tektonik plakalara bölünür. Yer litosferi, yedi veya sekiz ana
plakadan (nasıl tanımlandıklarına bağlı olarak) ve birçok küçük plakadan
oluşur. Plakaların buluştuğu yerde, göreli hareketleri sınır türünü belirler;
yakınsak, ıraksak veya dönüşüm. Bu plaka sınırları (veya faylar) boyunca
depremler, volkanik aktivite, dağ yapılanması ve okyanus hendeği oluşumu
meydana gelir. Plakaların nispi hareketi tipik olarak yılda sıfır ila 100 mm
arasında değişir.
Tektonik plakalar, okyanus litosferinden ve daha kalın
kıtasal litosferden oluşur ve her biri kendine özgü bir kabukla kaplıdır.
Yakınsak sınırlar boyunca, dalma veya bir diğerinin altında hareket eden bir
plaka, alt olanı manto içine taşır; Kaybedilen malzeme, deniz tabanının
yayılmasıyla farklı kenarlar boyunca yeni (okyanus) kabuğun oluşumu ile kabaca
dengelenir. Bu şekilde, litosferin toplam yüzeyi aynı kalır. Levha tektoniğinin
bu tahmini, konveyör bant prensibi olarak da adlandırılır.
Tektonik plakalar hareket edebilir çünkü Yer litosferinin
altta yatan astenosferden daha fazla mekanik kuvveti vardır. Mantodaki yanal
yoğunluk değişimleri konveksiyonla sonuçlanır (Yer’in katı mantosunun yavaş
yavaş ilerleyen hareketi). Levha hareketinin, deniz tabanının hareketinin,
topografideki varyasyonlar ve kabuktaki yoğunluk değişiklikleri nedeniyle
yayılma sırtlarından uzağa hareketinin bir kombinasyonundan kaynaklandığı
düşünülmektedir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Plate_tectonics
16 Ekim 2020
