Kuantum kromodinamik (QCD), kuramsal fizikte güçlü etkileşimi tanımlayan kuramdır. Güçlü etkileşim de proton, nötron ve pion gibi hadron partiküllerini oluşturan kuark ve gluonların etkileşimini tanımlayan temel kuvvetlerden biri olan renk yükü kuvvetinin bir sonucudur. Güçlü etkileşim aynı zamanda, renk yüklü fermiyonlar olan kuarkların SU(3) grubundaki Yang-Mills kuramı ile de tanımlanabilir.
QCD değişme özelliği olmayan (a*b ≠ b*a) ayar kuramı ile gösterilen özel bir kuantum alanlar kuramıdır. QCD partikül fiziğinin standart modelinin önemli bir parçasıdır. Yıllar boyunca çok sayıda QCD'yi olumlayan deneysel veri toplanmıştır.
QCD kendine has iki özelliğe sahiptir:
· Renk hapsi denilen birinci özellik kuarkların birbirinden ayrıldıkça onları bir arada tutan kuvvetin yok olmamasıdır. Bu özellikten dolayı iki kuarkı birbirinden ayırmak sonsuz enerji gerektirir. Kuarklar hadronların içinde toplu olarak bulunurlar ve yalnız başına gözlemlenmemiştir. Serbest kuark araştırmalarının başarısızlıkla sonuçlanması, QCD 'nin matametiksel analizi ile ispatlanmamasına rağmen, renk hapsinin fizikçiler tarafından kabul edilen bir düşünce olmasına yol açmıştır. Renk hapsi olayı latis (örgü) QCD'de gösterilebilmektedir.
· Asimptotik özgürlük denilin ikinci özellik çok yüksek enerjili tepkimelerde kuarkların ve gluonların çok zayıf etkileşmesidir. QCD'nin bu tahmini 1970'lerde David Politzer, Frank Wilczek ve David Gross tarafından keşfedilmiştir; bu üç bilim adamı çalışmalarıyla 2004 Nobel fizik ödülünü kazanmıştır.
Göreceli olarak düşük enerjilerde renk hapsi baskın özelliktir; yüksek enerjilere çıkıldıkça asimptotik özgürlük baskın duruma gelir. Ama bu iki durumu ayıran geçiş henüz anlaşılmamıştır.
LHC’de kuantum kromodinamik (QCD)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuantum_renk_dinami%C4%9Fi
https://en.wikipedia.org/wiki/Quantum_chromodynamics
20 Şubat 2020
