Kozmolojik Sabit (cosmological constant)

Kozmolojide kozmoloji sabiti (Λ), uzayın enerji yoğunluğu veya vakum enerjisidir ve ilk olarak Albert Einstein'ın genel görelilik alan denklemlerinde kullanılmıştır. Einstein 1917’de, yerçekiminin etkilerini dengelemek ve o zaman kabul gören bir görüş olan statik evrene ulaşmak için ‘yerçekimi sabiti (kozmolojik sabit)’ kavramını ileri sürdü. Aancak, Hubble'ın ‘Hubble Uzay Teleskopu'nda yaptığı gözlemler sonucunda Evren'in genişlediğini keşfetmesi, genel görelilik denklemlerinde böyle bir sabitin bulunmaması gerektiğini göstermiştir; bu keşiften snra Einstein 1931'de savunduğu kavramı terk etti.

1930'lardan 1990'ların sonuna kadar çoğu fizikçi kozmolojik sabitin sıfıra eşit olduğunu varsaydı. Bu görüş, 1998'de evrenin genişlemesinin hızlandığına dair şaşırtıcı keşifle değişti, bu da kozmolojik sabit için pozitif (sıfır olmayan) bir değer olasılığı anlamına geliyordu.

1990'lardan beri, çalışmalar evrenin kütle-enerji yoğunluğunun yaklaşık% 68'inin karanlık enerjiye atfedilebileceğini göstermiştir. Kozmolojik sabit Λ, karanlık enerji için mümkün olan en basit açıklamadır ve ΛCDM ((Lambda Cold Dark Matter) modeli olarak bilinen mevcut standart kozmoloji modelinde kullanılır. Karanlık enerji temel düzeyde zayıf bir şekilde anlaşılsa da, karanlık enerjinin gerekli olan temel özellikleri, bir tür anti-yerçekimi işlevi görmesidir; evren genişledikçe maddeden çok daha yavaş seyrelir ve maddeden çok daha zayıf kümelenir ya da hiçbirşey olmaz.

Modern partikül fiziğinin temelini oluşturan kuantum alan teorisine (QFT) göre, boş uzay kuantum alanlarının bir koleksiyonu olan vakum durumu ile tanımlanır. Tüm bu kuantum alanlar, uzayın her yerinde bulunan sıfır nokta enerjisinden kaynaklanan zemin durumlarında (en düşük enerji yoğunluğu) dalgalanmalar sergiler. Bu sıfır noktası dalgalanmaları kozmolojik sabit Λ'ya bir katkı olarak etki etmelidir; ancak hesaplamalar bu dalgalanmaların muazzam bir vakum enerjisine yol açtığını göstermiştir.

Einstein kozmolojik sabit için ‘hayatımda yaptığım en büyük hata’ demiştir. Ancak son 20 yıl içinde yapılan araştırmalarda, Einstein’ın kozmolojik sabitinin bir hata olmadığına, Evren'i anlayabilmenin ancak bu terimin varlığı ile mümkün olabileceğine dair kuvvetli kanıtlara ulaşılmıştır.

Kozmolojik sabit L, Einstein'ın alan denkleminde:
                                    8 p G
Rmn – ½ R gmn + Lgmn = ¾¾¾ Tmn
                                      c4
R: Ricci tensor/scalar, g: metrik tensor, T: stress–enerji tensor, G ve c: dönüşüm faktörleridir.
L sıfır olduğunda eşitlik, genellikle 20. yüzyılın ortalarında kullanılan genel göreliliğin alan denklemine indirgenir. T sıfır olduğunda, alan denklemi boş alanı (vakum) tanımlar.

Üç kozmolojik sabit:

Einstein kozmolojik sabiti (alan)
        4 p G d
L = ¾¾¾¾ 
            c2
Gödel kozmolojik sabiti (dönme frekansı)
w = 2 (p G d)½
Carrol, hiperküre kozmoloji, kozmolojik sabiti (akselerasyon)
      G m
A = ¾¾   
        L2
Bu üç eşitlikten:
L r c2 = w2r = A  (eşdeğerlik yönünden)
Hiperküre için, uzunluk L = pr ve hacim =2 p2 r3, L = (2 p G d)/c2, w = 2 (p G d)½
L r c2 = w2r = p A
Her üç kozmolojik sabit de evrenin yerçekimsel olarak çökmesini önlemek için gereken aynı ivmeye yol açar.
Evrenin genişlemesinin kozmolojik sabitle tanımlanması



13 Şubat 2020


GERİ (standart model; teoriler birleşecek mi??)
GERİ (albert einstein)