Bir koordinasyon kompleksi, genellikle metalik olan ve koordinasyon merkezi olarak adlandırılan bir merkezi atom veya iyondan, ve ligandlar(*) veya kompleks oluşturucu maddelere (çevreleyen) bağlı moleküller veya iyonlardan oluşan bir kimyasal bileşiktir. Pek çok metal içeren bileşik, özellikle geçiş metallerini (periyodik tablonun d bloğuna ait titanyum gibi elementler) kapsayanlar, koordinasyon kompleksleridir. (Ligand(*): merkezi atoma bağlı atom, molekül veya iyon.)
Koordinasyon, ligandlar ve merkez atom arasındaki ‘koordinat
kovalent bağları’ (dipolar bağlar) ifade eder. Başlangıçta bir kompleks, bu tür
zayıf kimyasal bağlar yoluyla moleküllerin, atomların veya iyonların tersine
çevrilebilir bir ilişkisini ima ediyordu. Koordinasyon kimyasına uygulandığı
şekliyle, bu anlam gelişmiştir. Bazı metal kompleksleri neredeyse geri
dönüşümsüz olarak oluşur ve birçoğu oldukça güçlü bağlarla birbirine bağlanır.
Metal
kompleksleri (koordinasyon bileşikleri olarak da bilinir), hemen hemen tüm
metal bileşiklerini kapsar. Koordinasyon
kimyası çalışması, tüm alkali ve toprak alkali metallerin, geçiş
metallerinin, lantanitlerin, aktinitlerin ve metaloidlerin inorganik kimyasının incelenmesidir. Dolayısıyla koordinasyon
kimyası, periyodik tablonun çoğunluğunun kimyasıdır. Metaller ve metal
iyonları, en azından yoğunlaşmış fazlarda, sadece ligandlarla çevrelenmiş halde
bulunurlar.
Koordinasyon
kimyasının alanları, ligandların doğasına göre geniş anlamda sınıflandırılabilir:
·
Klasik (veya "Werner Kompleksleri"):
Klasik koordinasyon kimyasındaki ligandlar, neredeyse yalnızca ligandın ana
grup atomlarında bulunan yalnız elektron çiftleri aracılığıyla metallere bağlanır.
Tipik ligandlar H2O, NH3, Cl−, CN−,
C2H4(NH2)2'dir. Bu tür
komplekslerin en basit üyelerinden bazıları, metal aquo kompleksleri, metal
amin kompleksleridir.
Örnekler: [Co(EDTA)]−, [Co(NH3)6]^3,[Fe(C2O4)3]-3
·
Organometalik kimya: Ligandlar organiktir
(alkenler, alkinler, alkil) ve fosfinler, hidrit ve CO gibi organik benzeri ligandlardır
Örnek: (C5H5)Fe(CO)2CH3
·
Biyoinorganik kimya: Ligandlar, özellikle amino
asitlerin yan zincirleri ve porfirinler gibi birçok kofaktör dahil, doğa
tarafından sağlananlardır.
Örnekler: hemoglobin, klorofil, birçok doğal klasık.
·
Küme kimyası: Ligandlar, yukarıdakilerin tümünün
yanı sıra diğer metal iyonlarını veya atomlarını da içerir.
Örnek Ru3(CO)12
·
Bazı durumlarda farklı alanların kombinasyonları
vardır:
Örnek: [Fe4S4(Scysteinyl)4]-2,
burada bir küme biyolojik olarak aktif bir türe gömülüdür.
https://en.wikipedia.org/wiki/Coordination_complex
22 Ağustos 2023
