Katlı Oranlar Yasası (law of multiple proportions)

Kimyada katlı oranlar yasası, kütlenin korunumu yasası ve belirli oranların yasası ile birlikte atom teorisini oluşturmak için kullanılan stokiyometrinin temel yasalarından biridir. İngiliz kimyager John Dalton tarafından 1804’de keşfedilmiş ve ‘New System of Chemical Philosophy’ de 1808 yılında yayımlanmıştır. Yasa, bazen ‘Dalton Yasası’ olarak da adlandırılmaktadır.

John Dalton, bileşiklerde elementler arasındaki kütle oranının korunmasına karşın bazen aynı elementlerin birbirleriyle birleştiklerinde farklı özellikler gösteren bileşikler oluşturduğunu gözlemiştir. Örneğin karbon ve oksijenin birleşmesiyle özellikleri tamamen birbirinden farklı karbon dioksit ve karbon monoksit diye adlandırlan iki farklı ürün meydana gelir.

Oksijen ile hidrojenin birlikte oluşturdukları birbirinden farklı iki form vardır. Biri su, diğeri hidrojen peroksittir. Hidrojen peroksidin özellikleri kesinlikle sudan çok farklıdır. Sadece karbon ve hidrojenden oluşmuş bileşiklerin sayısını ise tam olarak söylemek zordur. Bütün bu karmaşaya karşın Dalton şunu fark etti:

"Eğer bir element bir başka element ile birden fazla bileşik oluşturabiliyorsa elementlerden birinin sabit miktarı ile diğer elementin değişen miktarları arasında basit ve tam sayılarla ifade edilebilen bir oran vardır."

Örneğin karbon dioksit-karbon monoksit örneğinde, 44 gram karbondioksitte 12 gram karbon ve 32 gram oksijen vardır. Karbonmonoksidin 28 gramında ise 12 gram karbon ve 16 gram oksijen vardır. Her iki bileşikteki 12 gramı karbon miktarı için birinde 32 diğerinde 16 gram oksijen vardır. Birinci bileşikteki oksijen kütlesinin ikinci bileşiktekine oranı 32/16 = 2 dir. Bu Dalton'a kendi adıyla anılan Dalton Atom Teorisi fikrini verdi.

2 Ağustos 2019


GERİ (yasalar)
GERİ (astrofizik)
GERİ (koruma yasaları)