Kaluza–Klein Teorisi (Kaluza – Klein theory)

Fizikte, Kaluza-Klein teorisi (KK teorisi), uzay ve zamanın olağan dört boyutu ötesinde beşinci bir boyut fikri etrafında inşa edilen ve sicim teorisinin önemli bir öncüsü olarak kabul edilen klasik bir birleşik gravitasyon ve elektromagnetizma teorisidir.

Beş boyutlu teorinin orijinal hipotezi, çalışmalarının sonuçlarını 1919'da Einstein'a gönderen ve 1921'de yayımlayan Theodor Kaluza'dan geldi. Kaluza, genel göreliliğin klasik bir boyutunu, beş boyutta sundu:
·         dört bileşen; elektromagnetik vektör potansiyeline sahiptir,
·         bir bileşen; bazen ‘radion’ veya ‘dilaton’ olarak adlandırılan tanımlanmamış bir skaler alana sahiptir.
Buna uygun olarak beş boyutlu Einstein denklemleri, dört boyutlu Einstein alan denklemlerini, elektromagnetik alan için Maxwell denklemlerini ve skaler alan için bir denklem verir. Kaluza ayrıca, beş boyutlu metriğin hiçbir bileşeninin beşinci boyuta bağlı olmadığı 'silindir koşulu' hipotezini tanıttı.

1926'da Oskar Klein, Heuzaenberg ve Schrödinger'in yakın zamandaki keşiflerine uyum sağlamak için Kaluza'nın klasik beş boyutlu teorisine bir kuantum yorumu getirdi. Klein, silindir durumunu açıklamak için beşinci boyutun kıvrılmış ve mikroskopik olduğu hipotezini tanıttı. Klein, ekstra beşinci boyutun geometrisinin, 10−30 cm yarıçaplı bir daire şeklinde olabileceğini öne sürdü. Klein ayrıca düzgün bir şekilde normalize edilmiş bir 5D metriği sağlayarak klasik teoriye katkıda bulundu.

1940'larda klasik teori tamamlandı ve skaler alanı içeren tam alan denklemleri üç bağımsız araştırma grubu tarafından elde edildi.

Kaluza-Klein (KK), Feynman diagramları (n = 1); (a) kuark uyarılarıyla çift üretimi, (b) kuark ve gluon uyarılarının ilişkili üretimi, (c) çift üretimi için gluonların uyarılması. (n, KK-sayısı olarak adlandırılır;  y-yönünde ölçülen momentumdur)


https://en.wikipedia.org/wiki/Kaluza%E2%80%93Klein_theory

14 Şubat 2020


GERİ (standart model; teoriler birleşecek mi??)
GERİ (gravitasyon ve görelilik)
GERİ (genel rölativiteye alternatifler)
GERİ (birleşik alan teorik)