Kalın Disk (thick disk)

Kalın disk, Samanyolu dahil tüm disk galaksilerin yaklaşık 2/3'ünün yapısal bileşenlerinden biridir. İlk olarak ‘edge-on’ galaksilerde (görüş hattına göre yüksek açılardan görülen disk galaksiler) keşfedildi. Kısa bir süre sonra, Gilmore & Reid'in 1983 tarihli makalesinde, Samanyolundaki, ince disk ve halodan farklı benzersiz bir galaktik yapı olarak önerildi.

Kalın diskin, galaktik düzlemin üzerinde 1 ve 5 kiloparsek (3.3 ve 16.3 kly) arasındaki stellar sayı yoğunluğunda olması ve solar civarında bulunması nedeniyle sadece eski yıldızlardan oluşması gerekiyor. Yıldız kimyası ve yıldız kinematiği (yıldızların bileşimi ve hareketi) incelemerinin de onu ince diskten ayırdığı söylenir.

İnce diskle karşılaştırıldığında kalın disk yıldızlar, tipik olarak önemli ölçüde daha düşük metal seviyelerine, yani hidrojen ve helyum dışındaki elementlere sahiptir.

Kalın disk, bir galaksinin bileşimi için erken kinematik ve kimyasal kanıt kaynağıdır ve bu nedenle galaksi oluşumunu anlamak için çok önemli bir bileşen olarak kabul edilir.

Güneş'ten daha uzak mesafelerdeki gözlemlerin elde edilmesiyle, daha yakın zamanlarda Samanyolu kalın diskin tüm galaktik yarıçaplarda aynı kimyasal ve yaş bileşimine sahip olmadığı ortaya çıktı. Bunun yerine, solar yarıçapı içinde metal bakımından fakir olduğu, ancak onun dışında metalce daha fazla zengin olduğu bulundu. Ek olarak, son gözlemler, kalın disk yıldızların ortalama stellar yaşının, iç diskten dış diske doğru hareket ettikçe hızla azaldığını ortaya koydu.


Kalın ve ince galaktik disk bileşenlerinin görülebildiği galaksi örnekleri, Sol: Samanyolu galaksisi, birkaç yapı ile şematik (skalalı değil), Sağ: ESO 243-49 (NASA/ESA/S. Farrell)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Thick_disk

4 Mayıs 2022

 

GERİ (galaksiler)
GERİ (ekstrasolar bedenler)
GERİ (bileşik objeler)
GERİ (astronomik obje)