Jeodezi (geodesy)

Jeodezi, yerkürenin modellenmesiyle, yerkürede ve dış alanında dört boyutlu presizyonlu koordinat sistemlerini tanımlayan, referans ağlarını oluşturan, mekansal bilgileri bu ağ ve sistemlerle ilişkilendiren ve zamana bağlı değişimini izleyen bilim dalıdır. Genel anlamda yerkürenin şeklini tespiti ve yeryüzünü ölçme işlemlerini kapsar.

Jeodezi haritacılık ve topografyanın ilkelerini de içerir. Bölgelere göre değişen yerçekimi ve ayrıca dünyanın dönüşü, kutupların durumu, gel-git gibi zamana bağlı olarak farklılık gösteren olaylar, jeodezinin inceleme konuları arasındadır.

Yerküre, kendi ekseni etrafında dönen tüm gök cisimleri gibi, dönüşünün yol açtığı merkezkaç kuvvetinin etkisi ile ideal bir küreden çok az sapan bir görünüm kazanmıştır. "Geoit" olarak tanımlanan bu şeklin ortalama çapı 12742 km. dir. Kutuplar arası uzaklık ile ekvator çapı arasında, yaklaşık binde üç oranında bir basıklığa işaret eden, 43 kilometrelik bir fark bulunur.

Uluslararası standart olarak benimsenen Jeodezik Referans Sistemi 1980 elipsoidi, Yer'in biçimine en uygun referans geometrik şekil olarak kabul edilir. Bu, yarı büyük ekseni 6 378 137 km, basıklığı 1/298,25722 olan bir elipsoittir. Yeryüzü ya da onun bir parçası ideal olarak bu elipsoide göre ölçülür.

Jeodezide (ve astronomide) tanımlanan açı ve koordinatlar gibi bazı temel gözlemsel kavramlar, çoğunlukla yerel gözlemcinin bakış açısıyla tanımlanır. Örneğin, azimut, kuzey (veya güney) göksel kutup, göksel ekvator, ..  gibi.

 Kuzey ve güney göksel kutuplar ve, dönme ekseni, yörünge düzlemi ve eksenel eğim ile ilişkisi

1 Ocak 2020
26 Nisan 2023

GERİ (jeofizik)
GERİ (yeryüzü tablo)