Ilık–sıcak galaksilerarası ortam (WHIM), kozmologların galaksilerarasındaki boşluklarda var olduğuna ve mevcut çağda evrendeki baryonik 'normal maddenin' % 40-50'sini içerdiğine inandıkları seyrek, ılık–sıcak (105 – 107 K) plazmadır. WHIM, galaksilerarasında uzanan sıcak, dağınık bir gaz ağı olarak tanımlanabilir ve karanlık maddenin aksine, plazmanın yanı sıra atomlardan ve moleküllerden oluşur. WHIM, gözlemlenen baryonik madde miktarının kozmolojiden elde edilen teorik tahminlerle eşleşmediği eksik baryon sorununa önerilen bir çözümdür.
Ilık-sıcak galaksilerarası ortam hakkında bilinenlerin çoğu,
kozmos bilgisayar simülasyonlarından gelir. WHIM'in, metreküp başına 1–10
partikül yoğunluğuna sahip, zayıf, yüksek oranda iyonize baryonlardan oluşan
filamentli bir yapı oluşturması bekleniyor. WHIM'de, aktif galaktik
çekirdeklerin bir sonucu olarak gaz şokları ve gravitasyonla yönlendirilen
birleşme ve yığılma süreçleri yaratılır. Bu etkiler tarafından sağlanan
gravitasyonal enerjinin bir kısmı, çarpışmasız şok ısıtma ile maddenin termal
emisyonlarına dönüştürülür.
WHIM’nin, ortamın yüksek sıcaklığı nedeniyle, ultraviyole ve
düşük enerjili X-ışını radyasyon absorpsiyonundan veya emisyonundan en kolay
şekilde gözlemlenmesi beklenir.
WHIM'i bulmak için araştırmacılar, aktif bir galaktik
çekirdek veya AGN olarak bilinen hızla büyüyen süpermasif bir kara deliğin
X-ışını gözlemlerini incelediler. WHIM'deki oksijen atomlarının ortamdan geçen
X-ışınlarını absorpladığı görüldü.
Mayıs 2010'da, Chandra X-ışını Gözlemevi, Yer’den yaklaşık
400 milyon ışıkyılı uzaklıkta, duvar-şekilli galaksi yapılar (Sculptor Wall)
boyunca uzanan dev bir WHIM rezervuarı tespit etti.
2018'de, yüksek-iyonize ekstragalaktik oksijen atomları
gözlemlerinin, WHIM kütle dağılımının simülasyonlarını doğruladığı ortaya
çıktı. 2020'de hızlı radyo patlamalarından kaynaklanan dağılma gözlemleri,
WHIM'de bulunacak eksik baryonik kütleyi doğruladığı da ortaya çıktı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Warm%E2%80%93hot_intergalactic_medium
1 Mayıs 2022
GERİ
(diskler ve ortam)
GERİ (astronomik
obje)
GERİ (genişletilmiş
objeler)
