Gözlem, gece boyunca gökkürenin, Kuzey
Yarıküre'de, Küçük Ayı takımyıldızının en parlak yıldızına çok yakın olan bir
nokta çevresinde, saat hareketine ters yönde blok halinde dönüyormuş izlenimi
verir. Söz konusu nokta, gök kürenin iki kutbundan biridir, dolayısıyla bunun
yakınında yer alan yıldıza, Kutup Yıldızı adı verilir. Gözlem, her gece aynı
saatlerde tekrarlandığında, gökyüzünün yaklaşık 24 saatte başlangıçtaki
görünümünü yeniden aldığı saptanabilir. Takımyıldızlar kümesinin 24 saatlik bu
hareketine ‘günlük hareket’ adı verilir. Burada, yalnızca zahirî bir hareket
söz konusudur.
Gerçekte Dünya, kutuplarından geçen bir eksen
üstünde ve kendi çevresinde doğudan batıya 23 saat 56 dakikada döner. Ama
yıldızlar çok uzakta olduğundan, her şey sanki Dünya ile aynı eksen çevresinde,
aynı periyoda, ama ters yönde 23 saat 56 dakikada dönüyormuş ve yıldızların
asılı olduğu çok büyük bir kürenin merkezindeymişiz gibi gelişir.
Günlük hareket, yıldızlı gökyüzünün
görünümünü belli bir yerde sadece saatten saate değiştirmez, aynı zamanda
geceden geceye de yavaş yavaş bu görünümü dönüşüme uğratır; çünkü günlük
hareket periyodu, takvim günü süresinden yaklaşık 4 dakika daha kısadır.
Nitekim, bir mevsimin başlangıcında saat 21.00'de doğudan doğan bir yıldız,
mevsim ilerledikçe, aynı saatte gökyüzünde giderek daha yüksekte görünür.
Gökyüzü hep aynı saatte gözlemlendiğinde, bu durumun aydan aya değiştiği açıkça
fark edilebilir. Her mevsim yeni bir yıldız kümesi getirir; bunlar, doğuş ve
batışları gündüze rastlamadan önce, az çok uzun bir periyot boyunca gözlemlenebilir.
Ekvator, gece boyunca tüm takımyıldızların
geçişinin görülebildiği tek Dünya bölgesidir. Buradan uzaklaşılır uzaklaşılmaz,
bazı yıldızlar hiç görünmez; çünkü bunlar hiçbir zaman ufkun üstüne çıkmaz.
Kutuplara yaklaşıldıkça gözlemlenebilecek gök küre parçası küçülür; ancak, gök
kürenin merkezinde, yıldızların hiç batmadıkları ve bu nedenle sürekli
göründükleri az çok geniş bir bölge vardır: buna ‘kutup dairesi’ denir, çünkü
ufkun üstünde yer alan gök kutbunu çevreler. Kutuplarda da, ancak tek yarı küre
görülebilir; diğeri daima ufuk çizgisinin altında kalır. Gökyüzünde, çıplak
gözle görülebilen yaklaşık 6000 yıldız vardır; bunların 20 kadarı çok
parlaktır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Tak%C4%B1my%C4%B1ld%C4%B1z#G%C3%B6kk%C3%BCre_ve_g%C3%BCnl%C3%BCk_hareket
18 Eylül 2019
GERİ (takımyıldız)
