Gezegenlerarası ortam (IPM) veya gezegenlerarası uzay, solar sistemi dolduran ve gezegenler, cüce gezegenler, asteroitler ve kuyrukluyıldızlar gibi tüm daha büyük solar sistem gövdelerin hareket ettiği, kütle ve enerjiden oluşur. IPM, dışında yıldızlararası ortamın başladığı heliopauseda durur. 1950'den önce, gezegenlerarası uzayın ya boş bir vakum olduğu ya da ‘eter’ den oluştuğu düşünülüyordu.
Gezegenlerarası ortam, gezegenlerarası tozu, kozmik ışınları
ve solar rüzgardan gelen sıcak plazmayı içerir. Gezegenlerarası ortamın
sıcaklığı değişir. Asteroit kuşağı içindeki toz partikülleri için, tipik
sıcaklıklar 2.2 AU'da 200 K (−73 0C) ile 3.2 AU'da 165 K (−108 0C)
arasında değişir. Gezegenlerarası ortamın yoğunluğu çok düşüktür; Güneş'ten
uzaklığın karesiyle ters orantılı olarak azalır. Değişkendir ve magnetik
alanlardan ve koronal kütle ejeksiyonu gibi olaylardan etkilenebilir. Yer’in
çevresinde santimetre küp başına yaklaşık 5 patikülde, 100 partikül/cm3'e
kadar yükselebilir.
Gezegenlerarası ortam bir plazma veya iyonlar gazı
olduğundan, basit bir gazdan ziyade bir plazmanın özelliklerine sahiptir.
Örneğin, Güneş'in magnetik alanını onunla birlikte taşır, yüksek elektriksel
iletkenliğe sahiptir (heliosferik akım tabakasıyla sonuçlanır), gezegensel bir
magnetosferle veya heliopozda temas ettiği yerde plazma çift tabakaları
oluşturur ve filamentasyon sergiler (auroralarda olduğu gibi).
Gezegenlerarası ortamdaki plazma, Güneş'in Yer’in
yörüngesindeki magnetik alanının başlangıçta beklenenden 100 kat daha büyük
olmasından da sorumludur. Uzay bir vakum olsaydı, Güneşin 10-4 tesla
olan magnetik dipol alanı, mesafenin küpü ile yaklaşık 10-11
tesla'ya düşecekti. Ancak uydu gözlemleri, 10-9 tesla civarında,
yaklaşık 100 kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Magnetohidrodinamik (MHD)
teori, bir magnetik alandaki iletken bir akışkanın (örneğin gezegenlerarası
ortam) hareketinin, sırayla magnetik alanlar üreten elektrik akımlarını
indüklediğini ve bu bakımdan bir MHD dinamosu gibi davrandığını öngörür.
https://en.wikipedia.org/wiki/Interplanetary_medium
1 Mayıs 2022
GERİ
(diskler ve ortam)
GERİ (astronomik
obje)
GERİ (genişletilmiş
objeler)
