Galaksi Gruplar ve Kümeler (galaxy groups and clusters)

Galaksi grupları ve kümeleri, şimdiye kadar kozmik yapı oluşumu sürecinde ortaya çıkan, bilinen kütleçekimsel bağlı en-büyük objelerdir. Evrenin büyük-ölçekli yapısının en yoğun bölümünü oluştururlar. Soğuk karanlık madde ile yapının gravitasyonal oluşumu modellerinde, en küçük yapılar önce çöker ve sonunda en büyük yapıları, gökada kümelerini oluşturur. Kümeler daha sonra, 10 milyar yıl önce ve şimdi arasında nispeten yakın zamanda oluşur.

Gruplar ve kümeler on ve binlerce arasında gökada içerebilir. Kümeler, genellikle süperkümeler olarak adlandırılan daha büyük, gravitasyonal olarak bağlı olmayan gruplarla ilişkilidir.

Galaksi grupları, galaksilerin en küçük kümeleridir. Genellikle 1 ile 2 megaparsek (Mpc) çapında 50'den fazla galaksi içermezler. Kütleleri yaklaşık 1013 solar kütledir. Tek tek galaksiler için hızların yayılması yaklaşık 150 km/s'dir. Ancak, daha masif ve daha büyük kütleli galaksi sistemleri bazen galaksi grupları olarak sınıflandırıldığından, bu tanım yalnızca bir kılavuz olarak kullanılmalıdır.

Gruplar, yerel evrendeki galaksilarin en az %50'sini oluşturan, evrendeki en yaygın galaksi yapılardır. Gruplar, çok büyük eliptik galaksiler ile galaksi kümeleri arasında bir kütle aralığına sahiptir.

Kümeler, gruplardan daha büyüktür, ancak ikisi arasında keskin bir ayrım yoktur. Görsel olarak gözlemlendiğinde, kümeler, karşılıklı gravitasyonal etkileşim ile bir arada tutulan galaksi koleksiyonları gibi görünür. Bununla birlikte, hızları, karşılıklı çekimleriyle gravitasyonal olarak bağlı kalamayacakları kadar büyüktür; bu, ya ek bir görünmez kütle bileşeninin veya gravitenin yanı sıra ek bir çekici kuvvetin varlığını ima eder. X-ışını çalışmaları, küme içi ortam olarak bilinen büyük miktarlarda galaksiler arası gazın varlığını ortaya çıkardı. Bu gazın sıcaklığı 107 K ile 108 K arasında olup çok sıcaktır ve dolayısıyla bremsstrahlung ve atomik hat emisyonu şeklinde X-ışınları yayar.


(a) Fornax galaksi kümesi, (b) Abell 2744 galaksi kümesi (Pandora'nın Kümesi denir)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Galaxy_groups_and_clusters
https://en.wikipedia.org/wiki/Fornax_Cluster
https://en.wikipedia.org/wiki/Abell_2744

1 Mayıs 2022

 

GERİ (galaksiler)
GERİ (ekstrasolar bedenler)
GERİ (bileşik objeler)
GERİ (astronomik obje)