Fosil yakıt, jeolojik oluşumlar içinde meydana gelen bir süreç olan tarih öncesi organizmaların (hayvanlar, bitkiler veya planktonlar) gömülü kalıntılarından, Yer’in kabuğunda doğal olarak oluşan bir karbon bileşiği veya hidrokarbon içeren malzemedir.
Kömür, petrol ve doğal
gaz gibi bu tür bileşik karışımların rezervuarları, doğrudan kullanım için
enerji sağlamak, araçları itebilen ısı motorlarına güç sağlamak veya buhar
türbini jeneratörleri aracılığıyla elektrik üretmek için, insan tüketimine yönelik
bir yakıt olarak çıkarılabilir ve yakılabilir.
Bazı fosil yakıtlar daha
da rafine edilerek gazyağı, benzin ve dizel gibi türevlere dönüştürülür, veya
poliolefinler (plastikler), aromatikler ve sentetik reçineler gibi
petrokimyasallara dönüştürülür.
Fosil yakıtların kökeni,
organik molekülleri fotosentetik karbon fiksasyonuyla üretilen ve besin ağı
tarafından ayrıştırılan, biyolojik olarak büyütülen, yeraltında bir karbon
havuzu oluşturan gömülü ölü organizmaların anaerobik ayrışmasıdır. Bu organik
maddelerin yüksek karbonlu fosil yakıtlara dönüşümü genellikle milyonlarca
yıllık bir jeolojik süreci gerektirir. Doğanın bunları oluşturması uzun zaman
aldığından fosil yakıtlar yenilenemeyen kaynaklar olarak kabul edilir.
2022 yılında dünyadaki
birincil enerji tüketiminin %80'den fazlası, elektrik arzının ise %60'ından
fazlası fosil yakıtlardan sağlandı. Fosil yakıtların büyük çapta yakılması
ciddi çevresel zararlara neden olur. 2022'de insan faaliyetlerinden kaynaklanan
sera gazı emisyonlarının %70'inden fazlası fosil yakıtların yakılmasından
kaynaklanan karbondioksittir (CO2).
Yer üzerindeki doğal
karbon döngüsü süreçleri, çoğunlukla okyanus tarafından absorpsiyon, bunun
yalnızca küçük bir kısmını ortadan kaldırabilir, ormansızlaşma, arazi bozulması
ve çölleşme nedeniyle karasal bitki örtüsünün kaybı bu eksikliği daha da
artırır. Bu nedenle, atmosferik CO2'de yılda milyarlarca tonluk net
bir artış söz konusudur.
Metan sızıntıları önemli
olmasına rağmen, fosil yakıtların yakılması, küresel ısınmaya ve okyanus
asitlenmesine neden olan sera gazı emisyonlarının ana kaynağıdır. Ek olarak,
hava kirliliği kaynaklı ölümlerin çoğu fosil yakıt partikülleri ve zararlı
gazlardan kaynaklanmaktadır. Bunun küresel gayri safi yurt içi hasılanın
%3'ünden fazlasına mal olduğu ve fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan
kaldırılmasının her yıl milyonlarca hayat kurtaracağı tahmin edilmektedir.
Fosil yakıtların neden
olduğu iklim krizi, kirlilik ve diğer olumsuz etkilerin kabul edilmesi, yaygın
bir politika geçişine ve alternatif enerji, sürdürülebilir enerji lehine fosil
yakıtların kullanımını sonlandırmaya odaklanan aktivist hareketlere yol açmıştır.
Fosil yakıt endüstrisinin küresel ekonomiye yoğun bir şekilde entegre olması ve
büyük oranda sübvansiyon alması nedeniyle, bu geçişin önemli ekonomik etkilere
sahip olması bekleniyor. Pek çok paydaş, bu değişimin adil bir geçiş olması ve
fosil yakıt endüstrisinin çıkmaza giren varlıklarının yarattığı toplumsal
yükleri giderecek bir politika oluşturulması gerektiğini savunuyor.
Birleşmiş Milletler'in
uygun fiyatlı ve temiz enerji ve iklim eylemine yönelik sürdürülebilir kalkınma
hedeflerinin yanısıra, Paris İklim Anlaşması şeklindeki uluslararası politika,
küresel düzeyde bu geçişi kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. 2021'de
Uluslararası Enerji Ajansı, küresel ekonomi ve toplum iklim değişikliğinin en
kötü etkilerinden kaçınmak ve iklim değişikliğini azaltmaya yönelik
uluslararası hedeflere ulaşmak istiyorsa, yeni fosil yakıt çıkarma projelerinin
açılamayacağı sonucuna vardı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Fossil_fuel
21 Kasım 2024
GERİ (doğal kaynaklar)
