|
|
Nobel Fizik Ödülü, Nobel Ödülleri kapsamında 1901'den
beri, fiziğin çeşitli alanlarında çalışan bilim adamlarına verilmektedir.
Ödül, Alfred Nobel'in mirası üzerine, Nobel Vakfı tarafından organize edilir
ve Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık günü Stockholm'de gerçekleştirilir. Alfred Bernhard Nobel Doğum: 21 Ekim 1833,
Stockholm, İsveç |
Nobel Fizik Ödülü, 1901 ve 2021 yılları arasında 219 Nobel Ödülü sahibine 115 kez verildi. John Bardeen, 1956 ve 1972'de iki kez Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülen tek ödüllüdür. (Toplam 221 kişi.)
2022 |
John Clauser: "dolaşık fotonlarla yapılan deneyler için, Bell eşitsizliklerinin ihlalini tespit etmek ve kuantum bilgi bilimine öncülük etmek" | ||
|
2021 |
Giorgio Parisi: "Atomik ölçekten gezegen ölçeğine kadar fiziksel sistemlerdeki düzensizlik ve dalgalanmaların etkileşimi" K.Hasselmann,
Suki Manabe: "Yeryüzü ikliminin, değişkenliğin ölçülmesi ve kü-resel
ısınmanın güvenilir bir şekilde tahmin edilme-sinin fiziksel
modellemesi" |
||
|
2020 |
Roger
Penrose: "Kara delik oluşumu, genel görelilik teorisinin sağlam bir tahminidir" Reinhard
Genzel, Andrea Ghez: "Galaksimizin merkezinde süpermasif kompakt bir
obje vardır” |
||
|
2019 |
James Peebles: "Fziksel kozmolojideki teorik keşifler" Michel Mayor, Didier Queloz: "Solar-tip bir yıldızın yörüngesinde
dönen bir eksoplanetin keşfi" |
||
|
2018 |
Arthur Ashkin: “Optik cımbızlar ve
biyolojik sistemlere uyarlamaları" Gérard Mourou, Donna Strickland:
“Yüksek yoğunluklu ultra kısa optik darbeleri oluşturma yöntemleri" |
||
|
2017 |
"LIGO'da yer alan dedektörlere ve gravitasyonal dalgaların
gözlenmesine olan önemli katkılar" (LIGO: Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) |
||
|
2016 |
"Topolojik hâl değişimleri ile maddenin topolojik hâlleri üzerine
yaptıkları teorik keşifler" |
||
|
2015 |
|
"Nötrinoların
kütleye sahip olduklarını gösteren nötrino salınımlarının keşfi" |
|
|
2014 |
"Parlak ve enerji tasarrufu sağlayan beyaz ışık kaynaklarının
üretilmesine olanak sağlayan verimli mavi ışık yayan diotlarıkeşfi" |
||
|
2013 |
|
"Atomaltı
partiküllerin kütlesinin kökenine dair anlayışımıza katkıda bulunan ve yakın
zamanda CERN'in Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda ATLAS ve CMS deneyleri ile
tahmin edilen temel partikülün keşfedilmesiyle teyit edilen mekanizmanın teorik
çalışması" |
|
|
2012 |
|
"Tekil
kuantum sistemlerinin manipülasyonu ve ölçülmesini sağlayan, çığır açan
deneysel yöntemlerin bulunması" |
|
|
2011 |
"Uzak süpernovaların incelenmesi sonucunda evrenin ivmelenerek genişlemesinin keşfi" |
||
|
2010 |
|
"İki
boyutlu grafen malzemesine ilişkin çığır açan deneyler" |
|
|
2009 |
Charles Kao: "Işığın, optik iletişimde fiberlerle
aktarılması" Willard Boyle. George Smith: "Bir yarı iletken görüntüleme devresi
olan yük bağlaşımlı aygıt sensörünü icadı" |
||
|
2008 |
Yoichiro Nambu: "Atomaltı fizikteki kendiliğinden simetri
kırılması mekanizmasının keşfi" Makoto Kobayashi, Toshihide Maskawa: "Doğadaki en az 3 kuark
ailesinin varlığını öngören kırılmış simetrinin kökenlerinin keşfi" |
||
|
2007 |
|
"Dev
magnetorezistansın keşfi" |
|
|
2006 |
|
"Kozmik
mikrodalga arka plan radyasyonunun siyah cisim şeklini ve anizotropisini
keşfi" |
|
|
2005 |
Roy Glauber: "Optik uyumluluğun kuantum teorisine olan
katkıları" John Hall, T. W. Hänsch: "Optik
frekans tarağı dahil olmak üzere, lazere dayalı hassas spektroskopi
araştırmaları" |
||
|
2004 |
"Güçlü etkileşim teorisindeki asimptotik özgürlüğün keşfi" |
||
|
2003 |
|
||
|
2002 |
Raymond Davis, M. Koshiba: "Özellikle kozmik nötrinoların tespiti
olmak üzere, astrofiziğe yaptıkları öncü katkılar" R. Giacconi: "Kozmik X-ışını kaynaklarının keşfini sağlayan öncü
katkılar" |
||
|
2001 |
"Alkali atomlarının oluşturduğu seyrek gazlardaki Bose-Einstein yoğunlaşmasındaki başarıları ve bu yoğunlaşmanın özellikleri ile ilgili ilk temel çalışmaları" |
||
|
2000 |
Jores Alfyorov, Herbert Kroemer: "Yüksek hız ve optoelektronikte
kullanılan yarıilet-ken heteroyapısını geliştirmeleri" Jack Kilby: "Tümleşik devrenin icadındaki katkısı" |
||
|
1999 |
|
"Fizikteki
elektrozayıf etkileşimlerin kuantum yapısını aydınlatmaları" |
|
|
1998 |
"Kesirli yük taşıyan uyarılmalar içeren yeni bir kuantum akışkanı
biçiminin keşfi" |
||
|
1997 |
"Lazer ışığıyla atomların soğutulması ve yakalanmasıyla ilgili
geliştirdikleri yöntemler" |
||
|
1996 |
"Helyum-3'deki süperakışkanlığını keşfi" |
||
|
1995 |
|
Martin
Perl: "tau leptonunun keşfi" Frederick
Reines: "nötrinonun tespiti" |
|
|
1994 |
|
Bertram
Brockhouse: "nötron spektroskopisinin geliştirilmesi" Clifford
Shull: "nötron kırınımı tekniğinin geliştirilmesiyı" |
|
|
1993 |
|
"Kütle
çekimi araştırmalarında yeni olasılıkların araştırılma şansını doğuran yeni
bir tür pulsar keşfetmeleri" |
|
|
1992 |
|
"Partikül
dedektörlerinin, özellikle de çok telli orantılı odanın keşfi ve
geliştirmesi" |
|
|
1991 |
|
"Basit
sistemlerdeki düzen olgusunun araştırılması için geliştirilen yöntemlerin;
maddenin daha karmaşık şekilleri, özellikle de sıvı kristal ve polimerler
için de uygulanabilirliğinin keşfi" |
|
|
1990 |
"Partikül fiziğindeki kuark modelinin geliştirilmesinde hayati
önemi olan; protonlar ve bağ nötronlarının üzerindeki elektronların derin
inelastik saçılması ile ilgili öncülük eden araştırmaları" |
||
|
1989 |
Norman Ramsey: "Ayrık salınım alanları yönteminin keşfi ve bunun,
hidrojen maseri ile diğer atom saatlerinde kullanılması" Hans Dehmelt, Wolfgang Paul: "İyon tuzağı(kapanı) tekniğini
geliştirmeleri" |
||
|
1988 |
"Nötrino ışın yöntemini ve
müon nötrinosunu keşfederek leptonların ikili yapısını göstermeleri" |
||
|
1987 |
|
"Seramik
malzemelerde çığır açan süperiletkenlik buluşları" |
|
|
1986 |
Ernst Ruska: "Elektron optiğindeki temel çalışmaları ve ilk
elektron mikroskopunu tasarlaması" Gerd Binnig, Heinrich Rohrer: "Taramalı tünelleme mikroskopu
tasarımları" |
||
|
1985 |
|
"Kuantum
Hall etkisini keşfi" |
|
|
1984 |
|
"Zayıf
etkileşimdeki aktarımı sağlayan W ve Z partiküller alanının keşfine yol açan
büyük projeye yaptıkları önemli katkılar" |
|
|
1983 |
|
S.Chandrasekhar:
"yıldızların yapısı ve evriminin fiziksel süreci üzerine yaptığı teorik
çalışmalar" William
Fowler: "evrendeki kimyasal elementlerin oluşumundaki nükleer
reaksiyonların önemi üzerine yaptığı teorik ve deneysel çalışmalar" |
|
|
1982 |
|
"Hâl
değişimleri ile ilgili kritik olgu teorisi" |
|
|
1981 |
Nicolaas Bloembergen, Arthur L. Schawlow: "Lazer spektroskopinin
gelişiminde gösterdikleri katkılar" Kai Siegbahn: "Yüksek çözünürlüklü elektron spektroskopisinin
gelişiminde gösterdiği katkılar" |
||
|
1980 |
|
"Nötral
K mezonunlarının bozunurken gösterdikleri temel simetri ilkelerine
aykırılığın keşfi" |
|
|
1979 |
"Zayıf nötral akım da dahil olmak üzere, temel partiküller
arasındaki birleştirilmiş zayıf ve elektromagnetik etkileşim teorisine olan
katkılar" |
||
|
1978 |
Pyotr Kapitsa: "Düşük sıcaklık fiziği alanındaki icat ve
keşifler" Arno Penzias, Robert Wilson: "Kozmik mikrodalga arka plan
radyasyonunu keşfi" |
||
|
1977 |
"Magnetik ve düzensiz sistemlerin elktronik yapılarına dair temel
teorik araştırmalar" |
||
|
1976 |
|
"Yeni
bir tür ağır temel partikülün keşfinde gösterdikleri öncül çalışmalar" |
|
|
1975 |
"Atom çekirdeğindeki toplu hareket ve partikül hareketi ilişkisini
keşifleri ve bu ilişkiye dayanarak atom çekirdeğinin yapısı hakkındaki
teoriyi geliştirmeleri" |
||
|
1974 |
|
"Radyo
astrofizik alanındaki öncül çalışmalar: Ryle, özellikle açıklık sentezi
tekniğinde olmak üzere, gözlem ve icatlar; Hewish, pulsarların bulunması için
oynadığı etkin araştırmalar" |
|
|
1973 |
Leo Esaki, Ivar Giaever: "Yarıiletkenler ve süperiletkenlerdeki tünelleme
olgusuyla ilgili deneysel keşifler" Brian Josephson: "Josephson etkisi olarak da bilinen, tünel
engelin içindeki süperakımın özelliklerini teorik olarak öngörmesi" |
||
|
1972 |
"Genellikle
BCS (Bardeen, Cooper,Schrieffer)
teorisi denen, ortaklaşa geliştirdikleri süperiletkenlik teorisi" |
||
|
1971 |
|
"Holografik
yöntemi icat etmesi ve geliştirmesinden dolayı" |
|
|
1970 |
|
Hannes
Alfvén: "magnetik hidrodinamik ile ilgili temel çalışmaları ve keşifleri
ile plazma fiziği ile ilgili çeşitli alanlarındaki çalışmaları" Louis
Néel: "katı hâl fiziğinde önemli uygulamalara yol açan antiferromagnetizma
ve ferrimagnetizmayla ilgili çalışmaları ve keşifleri" |
|
|
1969 |
|
"Temel
partiküller ve temel partiküllerin etkileşimlerini sınıflandırmaya yönelik
katkıları ve keşifleri" |
|
|
1968 |
|
"Temel
partikül fiziğine olan belirleyici katkıları, özellikle de hidrojen kabarcık
odası ile veri analizini kendi geliştirdiği tekniği kullanarak çok sayıda
rezonans durumunu keşfi" |
|
|
1967 |
|
"Nükleer
reaksiyonlar teorisine katkıları, özellikle de yıldızlardaki enerji üretimine
dair keşifleri" |
|
|
1966 |
|
"Atomlardaki
Hertz rezonansını incelemek için optik yöntemler keşfettiği ve
geliştirdi" |
|
|
1965 |
"Kuantum elektrodinamiği ile ilgili yaptıkları temel çalışmalar ve
bu çalışmaların temel partikül fiziğinde yaratığı önemli etkiler" |
||
|
1964 |
"Osilatörler ve maser-lazer ilkesine dayanan amplifikatörlerin
yapımına yol açan, kuantum elektroniği alanında yaptıkları temel
çalışmalar" |
||
|
1963 |
Eugene Wigner: "Atom çekirdeği teorisi ve temel partiküllere katk,
temel simetri ilkelerinin keşfi ve uygulamaları" Maria Goeppert-Mayer, Hans Jensen: "Çekirdek kabuğu yapısıyla
ilgili keşifler" |
||
|
1962 |
|
"Yoğun
madde, özellikle sıvı helyum ile ilgili öncü teoriler" |
|
|
1961 |
|
Robert
Hofstadter: "atom çekirdeğindeki elektron saçılması ile ilgili öncü
çalışmaları ve bu çalışmalarla nükleonların yapılarıyla ilgili keşifler" Rudolf
Mössbauer: "gama radyasyonunun rezonans absorpsiyonu ile ilgili
çalışmalar ve Mössbauer etkisini keşfi" |
|
|
1960 |
 |
"Kabarcık
odasını keşfi" |
|
|
1959 |
 |
"Antiprotonun
keşfi" |
|
|
1958 |
 "Çerenkov etkisini keşifleri ve açıklamaları" |
||
|
1957 |
 |
"Temel
partiküllere dair önemli keşiflerin gerçekleşmesine yol açan, ilerleyen
dönemlerde parite kanunları olarak adlandırılan alanda yaptıkları kapsamlı
araştırmalar" |
|
|
1956 |
 "Yarı iletkenlerle ilgili çalışmaları ve transistör etkisini
keşifleri" |
||
|
1955 |
 |
Willis
Lamb: "hidrojen tayfının ince yapısına dair keşif" Polykarp
Kusch: "elektronun magnetik momentine dair yaptığı hassas bulgular" |
|
|
1954 |
 |
Max
Born: "kuantum mekaniği üzerine yaptığı temel araştırmalar, özellikle de
dalga fonksiyonunun istatiksel açıklanması" Walther
Bothe: "geliştirdiği olasılık yöntemi ve bu yöntemle yaptığı buluşlar" |
|
|
1953 |
 |
"Faz
karşıtlığı yönteminin gösterimi, özellikle faz kontrast mikroskobunun
icadı" |
|
|
1952 |
 |
"Nükleer
magnetik duyarlılık üzerine geliştirdikleri yeni yöntemler ve bu yöntemleri
kullanarak yaptıkları keşifler" |
|
|
1951 |
 |
"Yapay
olarak hızlandırılmış atom partikülleri kullanılarak atom çekirdeğinin
dönüştürülmesindeki önc çalışmalar" |
|
|
1950 |
 |
"Nükleer
süreçleri incelemek için fotoğrafik bir yöntem geliştirmesi ve bu yöntemi
kullanarak mezonlara dair keşifleri" |
|
|
1949 |
 |
"Nükleer
kuvvetler üzerine yaptığı teorik çalışmalarına dayanarak mezonların varlığına
dair tahmininden dolayı" |
|
|
1948 |
 |
"Wilson
buhar (sis) odası yönteminin geliştirmesiyle nükleer fizik ve kozmik
radyasyon alanlarındaki keşifleri" |
|
|
1947 |
 |
"Üst
atmosfer fiziği üzerine yaptığı araştırmalar, özellikle de daha sonradan
Appleton katmanı olarak adlandırılan katmanın keşfi" |
|
|
1946 |
 |
"İcat
ettiği yüksek basınç üretebilen aygıt ve dolayısıyla yüksek basınç fiziği
alanında dair yaptığı keşifler" |
|
|
1945 |
 |
"Pauli
İlkesi de denilen Dışlama İlkesi'ni keşfinden dolayı" |
|
|
1944 |
 |
"Atom
çekirdeğinin magnetik özelliklerini kaydetmek için geliştirdiği rezonans
yöntemi" |
|
|
1943 |
 |
"Moleküler
ışın yönteminin gelişimine yaptığı katkılar ve protonun magnetik momentini
keşfi" |
|
|
1942 |
1942,
1941, 1940, II. Dünya Savaşı sebebiyle ödül verilmedi |
||
|
1939 |
 |
"Siklotronun
keşfi ve geliştirmesi ve bununla elde ettiği sonuçlar, özellikle de yapay
radyoaktif elementler üzerindeki sonuçlar" |
|
|
1938 |
 |
"Nötron
irradyasyonundan dolayı oluşan yeni radyoaktif elementlerin varlıklarının
gösterilmesi ve yavaş nötronlar tarafından oluşturulan nükleer reaksiyonların
keşfi" |
|
|
1937 |
 |
"Elektronların
kristaller tarafından kırınımlarının deneysel olarak keşfi" |
|
|
1936 |
 |
Victor
Hess: "Kozmik radyasyonu keşfi" Carl
David Anderson: "Pozitronu keşfiı" |
|
|
1935 |
 |
"Nötronu
keşfi" |
|
|
1934 |
Ödül
verilmedi |
||
|
1933 |
 |
"Atom
teorisine dair yeni yaratıcı buluşlar" |
|
|
1932 |
 |
"Kuantum
mekaniğini yaratması ve bu sayede, hidrojenin allotropik türlerinin
keşfi gibi birçok çalışmaya öncülük etmesi" |
|
|
1931 |
Ödül verilmedi |
||
|
1930 |
 |
"Işığın
saçılması üstüne yaptığı çalışmalar ve kendi adı verilen etkiyi keşfi" |
|
|
1929 |
 |
"Elektronların
dalga özelliğinin keşfi" |
|
|
1928 |
 |
"Termiyonik
olguya dair çalışmaları, özellikle kendi adıyla adlandırılan kanunun
keşfi" |
|
|
1927 |
 |
Arthur
Compton: "kendi adıyla adlandırılan etkiyi keşfi" Charles
Wilson: "elektrik yüklü taneciklerin izlerini görünür hale getiren bir
aygıt olan Wilson sis odasını keşfi" |
|
|
1926 |
 |
"Maddenin
süreksiz yapısına dair çalışmaları, özellikle çökelme dengesinin keşfi" |
|
|
1925 |
 |
"Elektronun
atom üzerindeki etkisini yöneten kanunların keşfi" |
|
|
1924 |
 |
"X
ışını spektroskopisiyle ilgili buluşları ve araştırmaları" |
|
|
1923 |
 |
"Elektrikteki
temel yük ile fotoelektrik etki üzerine yaptığı çalışmalar" |
|
|
1922 |
 |
"Atomların
yapısına ve yaydıkları radyosyona dair yaptığı araştırmalar" |
|
|
1921 |
 |
"Özellikle
fotoelektrik etkisi kanununun keşfi olmak üzere, teorik fiziğe olan
katkıları" |
|
|
1920 |
 |
"Çelik-nikel
alaşımlarındaki anomallikleri bularak fizikte hassas ölçüm yapılmasına
sağladığı katkılar" |
|
|
1919 |
 |
"Kanal
ışınlarındaki Doppler etkisinin ve elektrik alanlarındaki tayf çizgilerinin
ayrılmasının keşfi" |
|
|
1918 |
 |
"Enerji
kuantasını keşfiyle birlikte fiziğe sağladığı ilerlemeler" |
|
|
1917 |
 |
"Kimyasal
elementlerdeki karakteristik Röntgen radyasyonunu keşfi" |
|
|
1916 |
I.
Dünya Savaşı sebebiyle ödül verilmedi |
||
|
1915 |
|
"Kristal
yapının, X ışınları yardımıyla analizleri" |
|
|
1914 |
 |
"X
ışınlarının kristaller tarafından kırılmasının keşfi" |
|
|
1913 |
 |
"Soğutma
teknikleri ve malzemelerin yaklaşık mutlak sıfıra kadar soğutulduğunda
davranışlarıyla ilgili araştırmalar" |
|
|
1912 |
 |
"Deniz
fenerleri ve şamandıraların aydınlatılmasındaki gaz akümülatörleri ile
beraber kullanılan otomatik vanaları keşfi" |
|
|
1911 |
 |
"Isı
radyasyonu kanunları ile ilgili bulgular" |
|
|
1910 |  |
"Gaz
ve sıvılar için hâl denklemi üzerine çalışmaları" |
|
|
1909 |
|
"Kablosuz
telegrafın geliştirilmesine olan katkıları" |
|
|
1908 |
|
"Girişim
olgusuna dayanan bir yöntemle fotografik olarak renkleri yeniden üretmeyi
başarması" |
|
|
1907 |
|
"Optik
hassasiyet aletleri ve bu aletleri kullanarak gerçekleştirdiği spektroskopik
ve metrolojik araştırmalar" |
|
|
1906 |
|
"Gazlardaki
elektrik iletimiyle ilgili teorik ve deneysel araştırmalar" |
|
|
1905 |
|
"Katot
ışınları üzerine yaptığı çalışmalar" |
|
|
1904 |
|
"En
önemli gazların yoğunluklarını araştırması ve bu çalışmalarla bağlantılı
olarak argonun keşfi" |
|
|
1903 |
Henri Becquerel: "Doğal radyoaktivitenin keşfi" Pierre Curie, Marie Curie: "Profesör Henri Becquerel tarafından
keşfedilen radyasyon olgusunun üzerine birlikte gerçekleştirdikleri
araştırmalar" |
||
|
1902 |
|
"Magnetizmanın
radyasyon olgusu üzerindeki etkileri ile ilgili çalışmalar" |
|
|
1901 |
|
"Kendi
adıyla anılan X ışınlarının bulunmasında gösterdiği çalışmalar" |
|
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-nobel-prizes-in-physics/
https://en.wikipedia.org/wiki/Nobel_Prize_in_Physics
4 Aralık 2021
22 Haziran 2023
GERİ (astrofizik)
