Gıda ve Tarıma Yönelik Bitki Genetik Kaynaklarına İlişkin Uluslararası Anlaşma, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ile uyumlu, kapsamlı bir uluslararası anlaşmadır:
Dünyanın
gıda ve tarıma yönelik bitki genetik kaynaklarının korunması, değişimi ve
sürdürülebilir kullanımı, kullanımından kaynaklanan adil ve hakkaniyetli fayda
paylaşımı ve çiftçi haklarının tanınması yoluyla gıda güvenliğinin garanti
altına alınmasını amaçlamaktadır.
2001 yılında Madrid'de
imzalanmış ve 29 Haziran 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Katılımcı ülkeler
Temmuz 2024 itibarıyla
Bitki Anlaşması'nın 153 sözleşme tarafı bulunmaktadır (152 Üye Devlet ve 1
hükümetlerarası kuruluş, Avrupa Birliği).
Çiftçi hakları
Anlaşma, ulusal yasalara
tabi olarak çiftçilerin haklarını tanır:
·
Gıda ve tarıma yönelik bitki genetik
kaynaklarıyla ilgili geleneksel bilgilerin korunması
·
Bitki genetik kaynaklarının gıda ve tarım için
kullanılmasından doğan faydaların paylaşımına adil bir şekilde katılma hakkı
·
Gıda ve tarıma yönelik bitki genetik
kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımına ilişkin konularda ulusal
düzeyde kararların alınmasına katılma hakkı.
Antlaşma, Standart
Materyal Transfer Anlaşması (SMTA) yoluyla bitki genetik materyali alışverişini
ve fayda paylaşımını kolaylaştırmak için Çok Taraflı Erişim ve Fayda Paylaşımı
Sistemini kurar.
Çok taraflı sistem
Anlaşma, gıda güvenliği
ve karşılıklı bağımlılık için gerekli olan en önemli gıda ve yem bitkilerinden
bazılarının 64'ünün yer aldığı bir liste için, anlaşmayı onaylayan ülkeler
arasında erişim ve fayda paylaşımına yönelik bir Çok Taraflı Sistem (MLS)
uygulamaktadır.
Yönetim Organı
·
Yönetim Organı ilk kez Haziran 2006'da Madrid'de
toplandı. Bir bakanlık kesimi vardı ve bir bakanlık deklarasyonu kabul edilerek
Rapora dahil edildi.
·
Yönetim Organının ikinci Oturumu Ekim / Kasım
2007'de Roma'da yapıldı.
·
Yönetim Organının Üçüncü Oturumu Haziran 2009'da
Tunus'ta yapıldı.
·
Yönetim Organının Dördüncü Oturumu Mart 2011'de
Endonezya'nın Bali kentinde yapıldı.
·
Yönetim Organının Beşinci Oturumu Eylül 2013'te
Umman'ın Muscat kentinde yapıldı. Oturumun öncesinde iki günlük bölgesel
istişareler yapıldı. Beşinci Seansa ulaşıldı:
Tartışmalar ve eleştiri
Bitki genetik kaynakları sürdürülebilir tarım ve gıda güvenliği için gereklidir. FAO (Food and Agriculture Organization), insanların tarih boyunca yaklaşık 10 000 türü yiyecek olarak kullandığını tahmin ediyor. Bununla birlikte, yalnızca yaklaşık 120 tür, gıda gereksinimlerinin yaklaşık %90'ını karşılamaktadır ve dört tür (mısır, buğday, pirinç ve patates), dünya nüfusu için insanın beslenme enerjisinin yaklaşık %60'ını sağlamaktadır.
Tarımsal biyoçeşitliliğin önemli
bir bölümünü oluşturan, binlerce yıldır çiftçiler tarafından geliştirilen bu
mahsullerin sayısız çeşidinin %75'inden fazlası son 100 yılda kaybolmuştur.
Bazıları, kurumsal mali
çıkarların geçim kaynaklarının korunmasını, gıda güvenliğinin teşvik
edilmesini, biyolojik çeşitlilik açısından zengin tarımın yerel toplulukların
kontrolü altında olmasını ve Çiftçi Haklarının uygulanmasını engelleyebileceğinden
korkuyor.
22 Aralık 2024
GERİ (doğal kaynaklar)
