Evrimsel gelişim biyolojisi (gayri resmi olarak evo-devo), gelişim süreçlerinin nasıl geliştiğini anlamak için farklı organizmaların gelişim süreçlerini karşılaştıran bir biyolojik araştırma alanıdır.
Alan,
embriyolojinin bir gizemle karşı karşıya kaldığı 19. yüzyıl başlangıcından
itibaren büyüdü; biyologlar embriyonik gelişimin moleküler düzeyde nasıl
kontrol edildiğini bilmiyorlardı. Charles Darwin, benzer embriyolara sahip
olmanın ortak soy anlamına geldiğini belirtti, ancak 1970'lere kadar çok az
ilerleme kaydedi. Ardından rekombinant DNA teknolojisi, sonunda embriyolojiyi
moleküler genetikle buluşturdu. Önemli bir erken keşif, çok çeşitli
ökaryotlarda gelişimi düzenleyen homeotik genlerdi.
Alan,
çok sayıda temel evrimsel kavramdan oluşur.
Bunlardan
biri, uzun zamandır ayrı ayrı evrimleştiği düşünülen böceklerin, omurgalıların
ve kafadanbacaklılardaki yumuşakçaların gözleri gibi farklı organların,
evo-devo gen araç setinden pax-6 gibi benzer genler tarafından kontrol edildiği
bulgusu olan derin homolojidir. Bu genler eskidir ve filumlar arasında oldukça
korunurlar; embriyoyu şekillendiren ve nihayetinde organizmanın vücut planını
oluşturan zaman ve mekandaki kalıpları üretirler.
Bir
diğeri, türlerin enzimleri kodlayan yapısal genlerinde çok fazla farklılık
göstermemesidir; farklı olan, gen ekspresyonunun araç seti genleri tarafından
düzenleniş şeklidir. Bu genler, embriyonun farklı bölümlerinde ve gelişimin
farklı aşamalarında birçok kez değişmeden yeniden kullanılır, karmaşık bir
kontrol kademesi oluşturur, diğer düzenleyici genleri ve yapısal genleri kesin
bir düzende açıp kapatır. Bu çoklu pleiotropik yeniden kullanım, herhangi bir
değişiklik doğal seçilimin karşı çıkacağı birçok olumsuz sonuç yaratacağından,
bu genlerin neden yüksek oranda korunduğunu açıklar.
Yeni
morfolojik özellikler ve nihayetinde yeni türler, genler yeni bir düzende ifade
edildiğinde veya araç seti genleri ek işlevler edindiğinde, araç setindeki değişikliklerle
üretilir. Diğer bir olasılık ise neo-Lamarckçı teoriye göre, epigenetik değişikliklerin
daha sonra gen düzeyinde konsolide edilmesinin, çok hücreli yaşam tarihinin
başlarında önemli olabileceğidir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_developmental_biology
24
Mayıs 2024
GERİ (biyoloji)
