Düzenleme (regulation-homeostasis)

Biyolojide homeostaz, canlı sistemler tarafından sürdürülen sabit iç fiziksel ve kimyasal koşulların durumudur. Bu, organizmanın optimal işleyişinin koşuludur ve önceden belirlenmiş belirli sınırlar (homeostatik aralık) dahilinde tutulan vücut sıcaklığı ve sıvı dengesi gibi birçok değişkeni içerir. Diğer değişkenler arasında hücre dışı sıvının pH'ı, sodyum, potasyum ve kalsiyum iyonlarının konsantrasyonları ile kan şekeri seviyesi yer alır; bunların çevre, diyet veya aktivite düzeyindeki değişikliklere rağmen düzenlenmesi gerekir.

Bu değişkenlerin her biri, birlikte yaşamı sürdüren bir veya daha fazla düzenleyici veya homeostatik mekanizma tarafından kontrol edilir.

Homeostaz, zaten optimal koşullar altındayken değişime karşı doğal bir dirençle sağlanır ve denge birçok düzenleyici mekanizma tarafından korunur; bunun tüm organik eylemlerin merkezi motivasyonu olduğu düşünülmektedir.

Tüm homeostatik kontrol mekanizmaları, düzenlenen değişken için birbirine bağlı en az üç bileşene sahiptir: bir reseptör, bir kontrol merkezi ve bir efektör. Alıcı, çevredeki harici veya dahili değişiklikleri izleyen ve bunlara yanıt veren algılama bileşenidir. Reseptörler arasında termoreseptörler ve mekanoreseptörler bulunur.

Kontrol merkezleri solunum merkezini ve renin-anjiyotensin sistemini içerir. Bir efektör, değişikliği normal duruma geri getirmek için harekete geçirilen hedeftir. Hücresel düzeyde efektörler, yukarı düzenleme veya aşağı düzenleme yoluyla gen ifadesinde değişiklikler meydana getiren ve negatif geri besleme mekanizmalarında rol oynayan nükleer reseptörleri içerir. Bunun bir örneği karaciğerdeki safra asitlerinin kontrolündedir

Renin-anjiyotensin sistemi gibi bazı merkezler birden fazla değişkeni kontrol eder. Reseptör bir uyarı algıladığında, kontrol merkezine aksiyon potansiyelleri göndererek tepki verir. Kontrol merkezi, sıcaklık gibi belirli bir değişken için bakım aralığını (kabul edilebilir üst ve alt sınırlar) belirler. Kontrol merkezi, uygun bir yanıt belirleyerek ve bir veya daha fazla kas, organ veya bez olabilen bir efektöre sinyaller göndererek sinyale yanıt verir. Sinyal alındığında ve harekete geçildiğinde, alıcıya daha fazla sinyal ihtiyacını ortadan kaldıran negatif geri bildirim sağlanır.


(a) Solunum merkezi, (b) insanlarda bir gün boyunca (üç öğün yemekle) kan şekerinin (kırmızı) ve şeker düşürücü hormon insülininin (mavi) dalgalanması (Wiki), (c) kalsiyum homeostazisi

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Homeostasis

17 Nisan 2024
18 Haziran 2024

 

GERİ (biyoloji)