İnsanlık tarihi veya dünya tarihi, insanlığın geçmişinin anlatısıdır. Arkeoloji, antropoloji, genetik ve dilbilim yoluyla ve yazının ortaya çıkışından bu yana çeşitli kaynaklardan anlaşılmaktadır.
İnsanlığın yazılı tarihi, ‘prehistory’ den önce gelir. Prehistorya
(tarihöncesi), insanlık tarihinin 3.3 milyon yıl önce homininler tarafından ilk
taş aletlerin kullanımı ile yazı sistemlerinin icadı arasındaki dönemdir.
|
Tarım ilerledikçe, çoğu
insan kalıcı yerleşim yerlerinde çiftçi olarak göçebe bir yaşam tarzından
yerleşik bir yaşam tarzına geçti. Çiftçiliğin sağladığı göreceli güvenlik ve
artan üretkenlik, toplulukların ulaşımdaki ilerlemeler tarafından teşvik edilerek giderek daha büyük birimlere genişlemesine izin verdi. Bereketli Hilal, Ortadoğu'da günümüz Irak,
Suriye, Lübnan, Filistin, İsrail, Ürdün ve Mısır'ın yanı sıra Kuveyt'in kuzey
bölgesi, Türkiye'nin güneydoğu bölgesi ve İran'ın batı kısmını kapsayan hilal
şeklinde bir bölgedir (bazı yazarlar Kıbrıs'ı da dahil eder) |
|
Tarih öncesi ya da tarihi zamanlarda, insanların her zaman güvenilir içme suyu kaynaklarına yakın olmaları gerekiyordu. Yerleşimler MÖ 4000 gibi erken bir tarihte İran'da, Mezopotamya'da, Hindistan alt kıtasındaki İndus Nehri vadisinde, Mısır'ın Nil Nehri kıyılarında ve Çin nehirleri boyunca gelişmiştir. Çiftçilik geliştikçe, tahıl tarımı daha sofistike hale geldi ve büyüme mevsimlerinde gıda depolamak için bir işbölümüne yol açtı. İşbölümleri, boş zamanları olan bir üst sınıfın yükselişine ve uygarlığın temelini oluşturan şehirlerin gelişmesine yol açtı.
İnsan toplumlarının artan karmaşıklığı, muhasebe ve yazı
sistemlerini gerektirdi. Tunç Çağı'nın sonlarında Hint yarımadasında hinduizm gelişti.
Aksiyel Çağ, Budizm, Taoizm, Konfüçyüsçülük ve Jainizm gibi dinlerin ortaya
çıkışına tanık oldu.
(Aksiyel Çağ, Alman filozof Karl Jaspers tarafından
"önemli bir çağ" anlamında kullanılan ve antik tarihin yaklaşık MÖ 8.
yüzyıldan 3. yüzyıla kadar olan dönemini karakterize eden bir terimdir.)
Antik Çağ, medeniyetlerin
gelişmesiyle birlikte imparatorlukların yükselişinin ve düşüşünün görüldüğü antik
tarihi (Klasik Çağ ve Hindistan'ın Altın Çağı) kapsar.
Post-klasik tarih
(‘Orta Çağ’, yaklaşık MS. 500–1500) Hıristiyanlığın yükselişine, İslami Altın
Çağ'a (yaklaşık MS. 750 - 1258) ve Timur ve İtalyan Rönesansları (yaklaşık MS.
1300) tanık oldu. (Timur Rönesansı, Asya ve İslam tarihinde 14. yüzyılın
sonları, 15. yüzyılın ve 16. yüzyılın başlarını kapsayan tarihi bir dönemdi.)
15. yüzyılın ortalarında Avrupa'da hareketli-tip baskı cihazının
tanıtılması, iletişimde devrim yarattı; Orta Çağ'ın sonunu hızlandırıp Bilimsel
Devrimi başlatarak bilginin daha geniş bir şekilde yayılmasını kolaylaştırdı.
Erken modern dönem,
1500'den 1800'e kadar "Avrupa Çağı ve İslamik Gunpowders Çağı" olarak
anılır, Keşif Çağı ve Aydınlanma Çağı'nı içeriyordu. .( İslamik Gunpowders:
Osmanlı, Safevi ve Babür imparatorlukları.)
Geç modern dönem,
18. yüzyılın başalarındaki bilgi ve teknoloji birikimini, Sanayi Devrimi'ni
getiren ve 1800'lü yıllarda başlayan ve günümüze kadar devam eden kritik bir
kütleyi kapsar.
Bu tarihsel dönemlendirme şeması (tarihin Antik Çağ, Post-Klasik,
Erken Modern ve Geç Modern dönemlere bölünmesi), Eski Dünya, özellikle Avrupa
ve Akdeniz tarihi için geliştirilmiştir ve en iyi şekilde bu tarih için
geçerlidir. Antik Çin ve antik Hindistan da dahil olmak üzere bu bölgenin
dışında, tarihsel zaman çizelgeleri farklı şekilde gelişti.
Bununla birlikte, 18. yüzyıla gelindiğinde, geniş dünya
ticareti ve kolonizasyon nedeniyle, çoğu medeniyetin tarihi, küreselleşme
olarak bilinen bir süreçle büyük ölçüde iç içe geçmiştir. Son çeyrek binyılda,
nüfus, bilgi, teknoloji, iletişim, ticaret, silah yıkıcılığı ve çevresel
bozulmanın büyüme oranları büyük ölçüde hızlandı ve şimdi gezegenin insan
topluluklarının karşı karşıya olduğu benzeri görülmemiş fırsatlar ve tehlikeler
yarattı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Human_history
13 Ocak 2022
26 Nisan 2023
GERİ (yeryüzü)
GERİ (kültür ve toplum)
GERİ
(yeryüzü tablo)
